⌂ Il brano che segue, LN ff. 28v-29r, propone un caso disastrato, dall'inchiostro molto sbiadito, pressoché illeggibile a occhio nudo. Colonna LN beneficia della lampada di Wood, che non rimuove tutte le incertezze di lettura. Si arrendono al brano iniziale: T = ed. I. Taurisano, Il Capitolo di Santa Maria Novella in Firenze, MD 33 (1916) 82n; O = Necr. II, 443, sebbene entrambi interessati a ricostruire le vicende storico-artistiche del capitolo.
|
LN |
A |
T |
|
|28v| Michus olim Lapi de Guidalottis populi Sancte Marie Maioris de Florentia, amicus magnus et dilector fratrum, hedificavit nobis et conventui Sancte Marie Novelle capitulum cum cappella tam pulcrum et sumptuosum hedificium, ac etiam plures testudines que sunt in primo claustro ex parte et ex opposito dicti capituli. In quibus omnibus, capitulo cappella et testudinibus, de pecunia sua florenos vjL [= vjcL] et de pecunia Branche germani sui ijc florenos expendit. Qui Michus suum fecit testamentum anno Domini Mccclv, indictione octava, die dominica 2a mensis augusti. <Item?> plura et bona reliquit conventui Sancte Marie Novelle [add. manus D in marg. inf. : notarius fuit ser Nellus Gotti] |
|263r| Michus olim Lapi
de Guidelottis populi Sancte Marie Maioris de Florentia amicus
magnus et dilector fratrum, edificavit nobis, et Conventui Sancte
Marie Novelle Capitulum cum Cappella tam pulchrum et sumptuosum,
edificaverat etiam plures testudines que sunt in primo claustro ex
parte, et ex opposito dicti Capituli et <. .> quibus omnibus
Capitulo Cappella, et testudinibus de pecunia sua Floren. videl.
L |263v| Et de pecunia Branche germani sui ijc
Flor. expendit. Qui Michus fecit suum testamentum anno domini 1345.
< . . . . .
. . |
Michus olim Lapi de Guidalottis populi Sancte Marie Maioris de Florentia, amicus magnus et dilector fratrum, edificavit nobis et conventui Sancte Marie Novelle Capitulum cum cappella tam pulchrum et sumptuosum; edificavit etiam plures testudines que sunt in primo claustro ex parte et ex opposito dicti Capituli et in quibus omnibus Capitulo, cappella et testudinibus de pecunia florenos videlicet D. et de pecunia Branche germani sui CC. florenos expendit. Qui Michus fecit suum ultimum testamentum anno domini MCCCLV [fine T] augusti octava die dominica] O |
T rinvia al Liber novus, ma legge con l'ausilio di A: tam pulcrum et sumptuosum hedificium, ac etiam plures testudines ] tam pulchrum et sumptuosum, edificaverat etiam plures testudines A, tam pulchrum et sumptuosum; edificavit etiam plures testudines T. Ed A presta a T videlicet in presunto compendio al posto del numerale vj, sconvolgendo di conseguenza le quote di partecipazione finanziaria tra Mico e Branca. Nessuno ha letto «indictione octava, die dominica 2a mensis augusti», coerentissima data cronica 9 agosto 1355, seconda domenica del mese.
n Giunta 21/02/2001. Isnardo Grossi OP († Firenze 20.IV.1997) tramanda nel 1981-82 piacevole episodio della copia Taurisano; più vivace di quanto qui a suo tempo (= MD 26 (1995) 356-57) raggiunto per critica testuale: T esemplato su A. «Il p. Taurisano raccontava che, trovato il documento nella trascrizione cinquecentesca del “liber novus” di Zanobi de’ Guasconi [= ASMN I.A.12, ff. 240v-283v], si fece prestare questa trascrizione dal p. Becchi per portarsela a Roma; sul treno la rilesse, facendo salti di gioia, tanto che qualcuno lo prese per pazzo. Il fascicolo rimase in camera del p. Taurisano fino alla morte [Roma 19.I.1960]. Lo riconsegnai io al p. Stefano Orlandi» (ASMN I.A.44, p. 129).
Continuiamo la lettura. La già dilavata carta 29r di LN è stata inoltre permeata da trasudamento tergale.
|
LN |
A |
|
|29r| Et primo quod predictum capitulum et cappella deberent ornari et pingi, pro quorum ornatura sive pictura reliquit florenos iijcxxv. Sed quia ista pecunia non erat sufficens [sic] ad predicta, <id>circo reliquit, non tamen in testamento, quod per heredes darentur etiam conventui pro predicto opere florenos xCij. Item in suo predicto testamento dimisit quod omni anno in perpetuum fiat [fiat iter.?] per fratres nostri conventus festum pretiosissimi Corporis Christi, et quod dicta die fiat conventui pictantia .v. flor(inorum). Item quod fiat omni anno anniversarium pro anima sua, quod est iiija die septembris; pro quo anniversario, videlicet pro pictantia et candelis in missa, dimisit libras 15 [16?]. Item quod fiat anniversarium omni anno pro anima domine Mase olim uxoris sue, de mense iulii die <. .>; pro quo aniversario, videlicet pro pictantia et candelis in missa, dimisit libras 10 dicta die. Item reliquit coventui florenos ijcL, ut ex illis ijcL florenis emantur possessiones per suos executores ut de usufructu earum fiant predicta, scilicet pictantia in festo Corporis Christi, anniversarium predicti testatoris et anniversarium domine Mase predicte. Item voluit ordinavit et reliquit quod .x. fratres, quorum octo ad minus essent sacerdotes, eligantur omni anno in kalendis novembris a priore et lectore conventus et a tribus fratribus antiquioribus conventus florentini; qui 10 fratres habeant celebrare divina pro anima sua, scilicet unam missam in die, et aliud divinum officium diurnum et nocturnum in predicta cappella predicti capituli cotidie et in perpetuum. Et quod quilibet frater dictorum .x. fratrum habeat pro vestibus tres florenos in anno. Item dimisit conventui duo milia flor(inorum) ut de eis emantur possessiones per suos executores, ut de fructibus et redditibus earum predicti 10 fratres celebrantes divina in dicto capitulo ut dictum est pro anima dicti testatoris, habeant florenos 30 omni anno ita quod quilibet frater dictorum decem fratrum habeat tres florenos. Reliqui vero fructus redditus et proventus dictarum possessionum sint in subsid<i>um et in alimentum vite predictorum .x. fratrum. Predicta autem legata sive florenos, ab heredibus dicti testatoris qui tunc(?) erant potentes ad solvendum, fratres nostri pluribus annis tardaverunt petere sua(?), pro eo maxime quia heredes predicti dabant pecuniam pro pictantia < * * > erat necessarium <* *>bant honorifice pictantiam et anniversaria. Et pro predictis duobus milibus flor(inorum) dabant annuatim nonaginta vel centum florenos sicut po<* * *> reddere sive <* *> illo tempore possessiones si fuissent empte. Sed postea quando predicti heredes facti sunt impotentes ad solvendum, fratres nostri inceperunt petere predicta legata, que cum multo labore sollicitudine et angustia tandem habuerunt isto modo: quia fratres non valentes habere a Dominico de Guidalottis germano predicti testatoris duas partes vel circa predictorum legatorum ad quem spectabat solvere, propter impotentiam suam habuerunt ab eo duo poderia, quorum unum est in populo Sancte Marie de Quarto pro viiijc florenis, quod valebat viijc florenos vel circa, cui a j° < . . . . . . . . . . >. |29v| Fructus autem predicti poderis… |
Et primo quod predictum Capitulum et Cappella deberent ornari, et pingi pro quorum ornatura, sive pictantia Flor. iijcxxvj. Sed quia ista pecunia non erat sufficiens ad predicta, in quo reliquit non tamen in testamento quod per Heredes darentur etiam Conventui pro predicto opere Flor. xlij. Item in suo testamento predicto dimisit omni anno in perpetuum fiat per Fratres nostri Conventus festum pretiosissimi Corporis Christi, et quod dicta die fiat Conventui pictantia v. Flor. Item quod fiat omni anno Anniversarium pro anima sua, quod est 4. die Septemb. pro quo |358| Anniversario videlicet pro pictantia, et candelis in Missa, dimisit lib. 15. Item quod fiat Anniversarium omni anno pro anima Domine Mase olim uxoris sue de mense lulii die < . . > pro quo Anniversario v. pro pictantia et candelis in Missa dimisit lib. 10 dicta die. Item reliquit Coventui Florentino Flor. ce(n). ut ex illis ijcL. Flor. emantur possessiones per suos executores, ut de usufructu earum fiat s(cilicet) pictantia in festo Corporis Christi Anniversarium predicti testatoris et Anniversarium domine Mase predicte. Item voluit ordinavit, et reliquit, quod per Fratres, quorum octo ad minus essent sacerdotes eligantur omni Anno in Kalendis Novemb. a Priore, et lectore Conventus, et a tribus Fratribus antiquioribus Conventus Florentini, qui 10. fratres habeantur celebrare divina pro anima sua s(cilicet) unam Missam in die, et aliud divinum officium diurnum, et nocturnum in predicta Cappella predicti Capituli continue, et in perpetuum. Et quod quilibet Frater dictorum x. Fratrum habeat pro vestibus tres floren. in anno. Item dimisit Conventui duo Milla Floren. ut de eis emantur possessiones per suos executores ut de fructibus et redditibus earum predicti decem fratres celebrantes divina in dicto Capitulo ut dictum est pro anima dicti testatoris habeant Floren. 30 omni anno, Et quod quilibet Frater dictorum decem fratrum habeat tres Floren. Reliquit vero fructus, redditus, et proventus dictarum possessionum, ut in presidium, et alimentum vite sint Fratrum predictorum decem, predicta autem legata, sive Flor. ab heredibus dicti testatoris qui tunc erant potentes ad solvendum, Fratres nostri pluribus annis tardaverunt petere, et pro eo manere, quia heredes predicti dabant pecuniam pro pictantia, sicut erat necesse, et faciebant honorifice pictantiam et Anniversarium. Et pro predictis duobus millibus Floren. dabant annuatim monaginta vel cenctum Flor. sicut potuissent reddere sive < . . . > possessiones si fuissent empte. Sed preterea quando predicti Heredes facti sunt impotentes ad solvendum fratres nostri inceperunt petere predicta, que cum multo labore, sollicitudine et angustia, tandem habuerunt isto modo, quia fratres non valentes habere a Dominico de Guidalottis germano predicti testatoris duas partes vel circa predictorum legatorum ad quod spectabat solvere propter impotentiam suam, et habuerunt ab eo duo poderia quorum unum est in populo sancte Marie de quarto pro viiijc Flor. quod valebat viijc Floren. vel circa cui a primo < . . . . . . . > |264r| Fructus autem predicti poderis... |
Ma fatti i conti, c'era da auspicarsi che O riproducesse A anziché diffondere la sua diretta lettura di LN; per quanto anticanonico possa sonare l'elogio del codex descriptus alla presenza dell'originale. Trascelgo:
|
LN |
A |
O |
|
Et voluit quod pecunia que habebitur de pensione dicte medietatis dicte domus detur pro rata fratribus, qui comedent in pictantia que fiet annis singulis in perpetuum in festo beate Villane, quod festum est die xxviiij ianuarii (f. 34r4-7). |
Et volult quod pecunia que habebatur de pensione dicte medietatis dicte domus detur pro rata fratribus, qui comederent in pictantia que fiet singulis annis in perpetuum in festo Beate Villane, quod festum est die xxix Ianuarij (f. 267r1-3). |
Et voluit de pecunia que haberetur de possessione dicte medietatis dicte domus pro rata et concedi in pictantiam que fiat annis singulis in perpetuum in festo beate Villane, quod festum est dies XXVIIII januarij (Necr. II, 443 n° XXXIV). |
|
In primis quod si unquam tempore aliquo prior qui erit pro tempore et fratres dicti conventus dicta parte domus indiguerint vel eam habere voluerint, dicta sotietas teneatur ipsam absque omni contradictione reddere ipsis fratribus ad omnem suam requisitionem (…) exceptis picturis et aliis quibuscunque que ad substantiam seu necessitatem domus non pertinent (f. 36v12-17). |
In primis quod si unquam tempore aliquo Prior qui erit pro tempore et Fratres dicti Conventus dicta parte domus indiguerint vel eam habere voluerint dicta sotietas teneatur ipsa absque omni contradictione reddere ipsis Fratribus ad omnem suam requisitionem (...) exceptis picturis et aliis quibuscunque que ad substantiam seu necessitatem domus non pertinent (f. 269r13 ss). |
In primis quod si in quovis tempore aliquo prior qui est pro tempore et fratres dicti conventus dicta parte domus indiguerint vel eam voluerint, dicta sotietas teneatur ipsam absque omni conditione reddere ipsis fratribus ad omnem requisitionem (...) exceptis picturis et aliis quibuscunque que ad substantiam seu novitatem domus non pertinent (Necr. II, 447 rr. 1 ss). |
|
Tedaldinus de Ricciis posuit et dedit, seu sui executores scilicet <*> Gerrioççus de Ricciis et Bartholomeus de Simonettis vocatus Masbinus, comunitati Artis Lane de Florentia anno 1365 florenos auri sexcentos, de quibus a dicta Arte debet habere annis singulis in perpetuum florenos auri triginta quinque (f. 38v). |
Tedaldinus de Riccis posuit, et dedit, seu sui executores scilicet Gucciozzus de Riccis et Bartholus de Simonettis vocatus Mastinus comunitatis Artis Lane de Florentia anno 1365 Flor. auri sexcentos, de quibus a dicta arte debet habere annis singulis in perpetuum Flor. auri triginta quinque (f. 270v ). |
Tedaldinus de Ricciis posuit et dedit fieri suis executoribus, scilicet d. Gemoçço de Ricciis et Baccio domini de Simonettis, vocatus Masbinus, comunitati artis lane de florentia anno 1365, flor. auri sexcentos de quibus a dicta arte debet habere annuus fictus in perpetuum flor. auri triginta quinque (Necr. II, 444‑45). |
|
die 3a iulii M°cccc°lxxxvj° concessa est cappella Sancti Iohannis Evangeliste, que est iuxta altare maius ecclesie nostre, Philippo Mathei Simonis de Stroççis, que erat ante illorum filiorum Boni de Bonis, scilicet Antonii, Smiraldi et Andree, vigore sindachatus facti die 27 iunii 1486 in magistrum Iohannem Caroli de Florentia, cuius rogatus fuit ser Angnolus da Casciese, cedentibus predictis filiis Boni et renuntiantibus omnibus iuribus que haberent in dicta cappella supra memorata magistro Iohanni sindacho predicto, hiis condictionibus videlicet (…). Et ipse eandem partem apotece assignat in dotem predicte capelle, scilicet 14cim flor(inorum) annuatim solvendorum predictis fratribus, pro illa officianda hoc modo: die mercurii et veneris et dominico die per totum annum unam missam <le>gendo, et in die sancti Philippi unam missam solempnem in ea cantando pro anima ipsius Philippi et suorum. Et si deficerent fratres hoc servare, dicte 14cim partes recadunt dicto Philippo et suis ut faciant ista fieri ubi velint (f. 79r). |
die iij. Julij 1486. concessa est cappella sancti |283v| Iohannis Evangeliste, que est iuxta altare maius ecclesie nostre Filippo Matthei Simonis de Strozzis, que erat ante illorum filiorum Boni de Bonis scilicet Antonij Smeraldi, et Andree vigore sindacatus facti die 27. Inij 1486. in Mag. Iohannem Caroli de Florentia, cuius rogat(us) fuit Ser Angelus da Casciese cedentibus predictis filiis Boni, et renuntiantibus omnibus iuribus que baberent in dicta cappella supramemorata <. .> Iohanni < . . . > predicta his condictionibus videlicet (...). Et ipse eamdem partem Apothece assignat in dotem predicte Cappelle scilicet quartamdecimam Flor. annuatim solvendorum predictis fratribus pro illa officianda, hoc modo Die Mercurii, et Veneris, et Dominico die per totum annum unam Missam legendo. Et in die sancti Filippi unam Missam solemnem in ea cantando pro anima ipsius Filippi et suorum. Et si deficerent fratres hec servare dicte 14. partes recadunt dicto Filippo, et suis, ut faciant ista fieri ubi velint (f. 283r-v). |
die 3a Julij. MCCCCLXXXVI concessa est cappella sancti Johannis evangeliste. que est iuxta altare maius ecclesie nostre, philippo mathej Simonis de stroççis, que erat ante illos filiorum boni de bonis. scilicet Antonij, Smeraldi et andree vigore sindachatus facti die. 27. Junij 1486. in magistrum Johannem caroli. de Florentia cuius rogator fuit ser angnolus da castello. cedentibus predictis filiis boni et renuntiantibus omnibus iuribus que haberent in dicta cappella supra memorata (seguono due parole illeggibili) supra dicta. hiis conditionibus videlicet (...). Et ipse candem partem apotece assignat in dotem predicte cappelle. scilicet. 14. florenos annuatim solvendos predictis fratribus pro illa officianda. hoc pacto. die mercurij et veneris et dominica die per totum annum. unam missam celebrando. Etiam die sancti philippi unam missam solepnem in ea cantando pro anima ipsius philippi et suorum. Et si deficiant fratres habent servari dicte. 14. partes recadunt dicto philippo et suis ut faciant ista filii vel meliora (Necr. II, 513). |
Dove tra l'altro, eliminato ser Angnolus da Castello insostenibile ai segni grafici, A dà l'imbeccata ser Angnolus da Casciese; e contribuisce a restituire senza dubbi residui unam missam legendo (non celebrando O).
■ Contro una mia prima lettura oscillante sulle lettere omografe e dilavate del toponiino Castiese/Castrese. Deve trattarsi di Cascese, zona San Martino a Vado, fascia nord-orientale della dioc. di Fiesole: RD Tuscia II, 55 n° 1031; oggi nell'alto Casentino in prov. d'Arezzo.
08/03/02. Leggo in «Medioevo, un passato da riscoprire» 58 (nov. 20001) pp. 77c, 81c, di atti rogati da "Angiolo di Alessandro Cascesi" proveniente da Poppi in Casentino (1471): ASF, Notar. antecos. 610. Che la pista non porti all'originale notarile di doc. 1486?
Il penultimo brano (f. 38v) aggravato in LN dall'ulteriore ipoteca di riscrittura, di cui nessuno potrebbe assicurare l'affidabilità: Masbinus? come i segni oggi ci costringono a leggere; oppure Mastinus del lettore secentesco?