Scripsit similiter idem frater Benedictus duo psalteria chori, requirente eodem Cosma, et librum invitatoriorum. Emit etiam dictus Cosmas lectionaria festiva et ferialia. Fecit scribere martyrologium cum regula et constitutionibus ordinis. Fecit etiam scribere 4^or missalia pro sacristia et evangelistarium et quedam alia pertinentia ad sacristiam et chorum, sicut in inventariis sacristię et chori notatum est satis diffuse. Incepit autem facere scribi predicta quasi anno Domini Mccccxliij^tio, cohortante fratre Nicolao priore nominato. Quo defuncto, alii fratres ex commissione Cosmae dicta opera prosecuti sunt; ita ut omnes libri necessarii, ad complementum deducti sunt anno Domini Mccccliij^tio. Expensae vero dictorum librorum, chori scilicet et sacristiae, per dictum Cosmam factorum et emptorum, pertingunt ad summam mille quingentorum ducatorum vel circa.

Aliqui vero libri sacristiae et chori, ut sunt missalia et alii libri necessarii, scripti et empti sunt etiam per alios, ut apparet in supradictis inventariis. Nam ibi, unde omnia habita sunt, expressum est de unoquoque.

Fecit etiam quaedam paramenta et alia ornamenta sacristiae, ut in inventario sacristiae notatum est. Multiplicata etiam fuit sacristia, post ingressum Predicatorum, in paramentis, calicibus et aliis bonis, |9r| per diversos cives et diversis modis, ut in dicto inventario clarius patet.

Ut autem omnes fratres scire possint quanta hic magnificus Cosmas et quo affectu contulerit ordini nostro, et quantum obligamur fundere preces domino Deo pro anima illius et pro animabus totius eius posteritatis, animadvertant omnes quod computatis omnibus que pertinent ad fabricam et superlectilia (nam providit omnibus lectis tam sanorum quam infirmorum de pannis oportunis et aliis utensilibus necessariis, ut sunt ferramenta caminornm, tabulae infirmorum et sanorum ad comedendum, et alia oportuna officinis pene in omnibus), et quae pertinent ad librariam circa libros et ipsorum necessaria, sacristiam et chorum et eorum pertinentia, exposuit ad honorem Dei, utilitatem fratrum et aliorum civium exemplum, triginta sex milia ducatorum vel circa. Nam parum ad eam quantitatem plus vel minus potest distare, secundum informationem certam suorum, et usque videlicet ad hoc tempus idest ad annos Domini Mccccliij; non computando tamen in dictis expensis quae exposuit annuatim, et exponit adhuc, pro victu et vestitu quotidiano fratrum. De quibus pauca ad maiorem dilucidationem inserenda puto.

<1443>. Nam anno Domini Mccccxliij^tio, cum fratres propter penuriam victus multas necessitates paterentur, requirente fratre Nicolao supradicto, tempore prioratus fratris Antonimi supradicti, magnificus Cosmas omni hebdomada pro expensis minutis - idest ovis, caseo et similibus - per bancum suum dabat fratribus sex libras de picc(iolis), et sic perseveravit quasi per biennium. Cum dictę pecunię pro magna parte non sufficerent, anno Domini Mccccxlv^to, requirente fratre Iuliano tunc priore supradicto, predictis sex adiunxit alias 4^or livras, hoc est omni hebdomada decem livras de picc(iolis) pro dicta causa usque ad praesens eleymosinaliter largitur, hoc est usque ad anuos Domini Mccccxliij^os.

Item notandum quod quasi ab illo tempore quo requisitus fuit a praedicto fratre Nicolao usque ad hoc tempus immediate dictum, semper solvit quasi in pannis omni anno circa festum Omnium Sanctorum ducatos lxx; pecunias pro xx^a barilibus olei; pecunias pro omnibus lignis grossis; pecunias pro infirmis, idest pro his que requiruntur ab aromatariis; pecunias pro sotularibus; pecunias pro sale et salina. Frequentius exposuit pro magna quanti<ta>te vini, et pro multis aliis ob brevitatem postpositis, pertinentibus ad victum et vestitum fratrum; ita ut omnibus computatis et deductis expensis ad singulos dies, idest quae potuerit expendere de die in diem ob conservationem fratrum, et facta diligentius fequenti ęstimatione, invenio quod ab illo tempore citra, omni die exposuit unum ducatum aureum vel circa, hoc est parum plus vel minus.

Solitus etiam fuit semper circa ecclesiam facere infrascriptas expensas, videlicet in festo Epiplianię faculas cereas oportunas pro altari maiori et accolytis, ita ut dicta cera perveniret ad minus ad pondus sexdecim librarum. Hoc idem faciebat in festo sancti Marci et sanctorum Cosmae et Damiami, licet parum minus dicto pondere, et in festo sancti Petri Martyris. Et in omnibus dictis festis solitus erat mittere ova, caseum et pisces, et in duobus ultimis etiam panem et vinum. Similiter semper tenebat duos duplerios seu torchios ad altare maius pro elevatione Corporis Christi. De his mentio satis facta est in libro qui dicitur Memoriale priorum. Et plura alia faciebat ad requisitionem fratrum; et plura magna debita, secundum quod requirebatur, solvebat.

Notandum insuper est quod anno Domini Mccccxxxvij^mo deliberatum fuit per consilia communitatis et sic determinatum quod fratres Predicatores habitantes conventum hunc Sancti Marci possent intromittere in civitatem pro ipsorum |9v| commoditatibus absque solutione gabellarum tot et tanta quae pro gabellis solvendis devenirent ad summam lx librarum de picc(iolis). Sed quia dicta quantitas insufficiens erat, anno Domini Mccccxlv^to, indictione viiij^a, per dicta consilia communitatis praedictis fratribus concessum fuit ut possent intromittere usque ad libras centum de picc(iolis). Et sic semper ab illis temporibus straterii seu exactores gabellarum computum tenuerunt in libello qui dicitur Libellus gabellarum. Instrumentum autem dictę concessionis habetur in deposito conventus, et incipit «In Dei nomine. Anno incarnationis domini nostri Iesu Christi Mccccxlv^to, indictione octava.

<1445>. Notandum verum quod praedicto anno, videlicet Mccccxlv^to, concessum fuit fratribus, et per consilia communitatis decretum, ut in die Epiphaniae capita artium, quae dicuntur capitudines, teneantur visitare ecelesiam Sancti Marci cum oblatione cereorum, secundum consuetudinem civitatis. Et de hoc habetur instrumentum in deposito conventus quod incipit: «In Dei nomine, amen. Anno incarnationis domini nostri Iesu Christi Mccccxlv^to, indictione 9». Nam a multis temporibus, antequam fratres Predicatores haberent dictam ecclesiam, dominatio veniebat - sicut et venit singulis annis - cum oblationibus consuetis. In festo vero sancti Marci, non(?) tantum dominatio sed et capitudines artium, et de per se ars Portis Sanctę Marię  idest cives artis sericorum pannorum - quae ars seu eollegium protectrix dicitur dicti conventus et ecclesię -, et omnes, antequam ingrederemur dictum conventum, per multa tempora singulis annis in dicto festo venerunt.

<1451>. Anno Domini Mcccclj^mo differentia orta est inter monachos abbatię Sancti Salvi ordinis vallumbrosensis - habitantes ecclesiam Sancti Gaeorgii - et fratres huius conventus propter bona mobilia dicti conventus Sancti Marci; et tandem sedata et quietata fuit per modum infrascriptum. Pro cuius rei declaratione advertendum est quod quando libri antedicti redditi fuerunt per nos tempore prioratus fratris Antonini monachis sylvestrinis, habitantibus ecclesiam Sancti Georgii de commissione summi pontificis Eugenii 4^ti, dicti monachi promiserunt acceptare et ratificare quicquid egerat praelibatus summus pontifex de transmutatione facta de ecclesia in ecclesiam, de qua supra habitum est. Et hoc principaliter promisit dictus magister Stephanus, qui iam in dicto ordine factus fuerat abbas generalis, tunc autem - idest ingredientibus nobis - eorum vicarius generalis. Et sic fratres, confisi de sua promissione tanquam firma, ut existimabant, dictos libros assignaverunt priori Sancti Gaeorgii, nomine domno Placido, de quo supra, acceptante dicto generali. Habitis autem libris, promissum noluit observare, assignans plures rationes quibus sibi videbatur concludere esse impossibile; et sic visus est fallere non tantum nos sed etiam summus pontifex, quamvis multis mensibus tenuerit nos sub spe talis acceptationis.

Videntes tandem fratres se frustratos et delusos, non multum curaverunt repetere dictos libros duobus respectibus: primo, quia prior eorum frater Antoninus ad hoc videbatur multum remissus, utpote vir totius sanctitatis et inimicus litigiorum; et quia etiam dicti libri impertinentes nobis erant pro maiori parte, et consequenter non opinabantur summum pontificem multum curare.

<1448>. Evolutis autem quibusdam annis, anno videlicet Mccccxlviij^to, monachi dictae abbatię Sancti Salvi |10r| impetraverunt a successore Eugenii, idest Nicolao papa v^o, sibi uniri dictam ecclesiam Sancti Georgii cum omnibus introitibus et redditibus suis et iuribus; cum hoc quod dictus domnus Placidus inde non posset amoveri, idest quod non possent consequi possessionem seu adire dictum beneticium ipso priore vivente seu persistente in dicto prioratu. Unde de consensu eius prioris, habitis bullis de unione, dicto anno dictam ecclesiam cum omnibus iuribus suis tanquam sibi unitam recognoverunt; et possessionem unionis acceperunt, dimittentes dictum priorem liberum usufructuarium omnium et indemnem. Inde vero, aliquanto tempore lapso, idest anno Domini Mccccl^mo, dictus prior, exigentibus meritis suis, per archiepiscopum florentinum de dicto prioratu et ecclesia Sancti Gaeorgii amotus fuit; et tunc monachi praedicti intraverunt personaliter dictam ecclesiam et reliqua ad ipsam spectanctia.

Habita ergo possessione in pace et nemine contradicente, et requirentes iura dictę ecclesię, opinabantur fratres Sancti Marci sibi adhuc ultra libros debere assignare et reddere omnia reliqua bona immobilia, ut sunt res sacristiae, calices, paramenta et huiusmodi, quod fratres Predicatores considerantes e contra affirmabant sibi debere restitui dictos libros, assignantes pro ratione quod ipsi intraverunt iura pertinentia monachis sylvestrimis; et consequenter obligari ad quae illi obligabantur, ad restitutionem librorum videlicet, cum non fecissent promissum de ratificatione permutationis domorum, ut promiserant, ut dictos libros retraherent. Ideo ab eisdem repetere ceperunt.

Ad quod, contradicentibus illis et omnino renuentibus, anno sequenti idest Mcccclj^mo a dicto Nicolao papa unum breve commissionis habuerunt, et sic causa commissa fuit cuidam domno Antonio, abbati abbatiae Septimi ordinis cistercien(sis). Post consignationem vero dicti brevis, requisiti fratres ad compromissum, ne viderentur litigiis vacare, prompto animo annuerunt. Et sic utraque pars compromiserunt de iure et de facto in dictum abbatem Antonium de Septimo cum plenaria commissione. Ex parte autem monacorum fuit quidam domnus Bernardus de Morell(is) Florentinus, prior dictę ecelesiae Sancti Gaeorgii et tamquam eius syndicus et procurator; ex parte autem fratrum nostrorum huius conventus, fuit frater Iulianus de Florentia, tunc secondo prior, syndicus et procurator conventus.

Et dictae partes compromiserunt die xxvj^ta februarii Mcccclj^mo; et die xxviij aprilis proxime sequentis, dictus abbas laudavit ac sententiavit ut monachi habitantes ecclesiam Sancti Gaeorgii teneantur solvere fratribus Sancti Marci florenos aureos xlvj^x, et non possent repetere alios xlvj^x florenos aureos habitos ab hospitali Sanctę Mariae Nove diversis temporibus. Et quia ista diffuse et ordinate satis habentur in libro Memorialium prioris, hic materiam non extendo.

Rogatus autem fuit dicti compromissi et laudi quidam presbiter nomine ser Marcus, presbiter ecclesiae Sancti Martini Montis Ughi, extra portam Sancti Galli, notarii archiepiscopi florentini et tunc actu secum habitans tanquam suus cappellanus.

Item adhuc etiam notandum est quod ad removendum omne litigium et discordiam futuris temporibus inter dictos conventus et ecclesias atque ea habitantes, ex parte monachorum interveniente dicto domno Bernardo Benedicti |10v| de Morell(is), priore Sancti Gaeorgii, syndico et procuratore, et ex parte conventus Sancti Marci fratre Iuliano praedicto, tunc priore, syndico et procuratore conventus, et unoquoque eorum de commissione plena sui capituli - ut per instrumenta publica notum fuit -, factus fuit generalis et perpetuus finis inter partes, idest unus alteri cedens et alter uni, ita ut promitterent perpetuum silentitim eo modo et forma quo habetur in dicto libro Memorialium, in domo scilicet domini Zenobii de Guasconis, eximii doctoris in iure canonico, civis florentini, anno Domini Mcccclij^do, die xx^ma novembris. Et rogatus fuit quidam ser Bartholomeus de Fighino.

<1455>. Anno Domini Mcccclv^to, anno videlicet primo pontificatus sanctissimi domini nostri Calixti papae 3^tii, ad requisitionem supradicti magnifici Cosmae, procurata fuit bulla a praedicto summo pontifice, mediante reverendissimo domino domino Antonino archiepiscopo florentino et Iohanne filio dicti Cosmae - qui simul legatione fungebantur proprie patrię ad ipsum summum pontificem - quatenus conventus iste recipere ac retinere posset possessiones et redditus annuales. Ad quod etiam accessit consensus fratrum, etiam inducente reverendissimo ordinis magistro Martiale Aurobello de Avinione. Cum hac tamen conditione procurata fuit: durante videlicet in hoc conventu observantia vel regulari vita, et non aliter.

Anno eodem, de mense octobris, praedictus magnificus Cosmas hominibus societatis Textorum praedictis partem campi qui est ex latere ecclesię nostrę, quem emerat pro quibusdam domibus construendis a capitulo Sancti Laurentii de Florentia, tradidit ut ibi ipsorum societatem construerent, ac liberum fratribus et conventui locum prioris societatis - de qua supra mentio habita est - dimitterent. Et ita praedicti homines acceptarunt et statim inceperunt in dicto loco fodere ad fundamenta iaciienda et fabricas erigendas, et deduxerunt ad evidentem altitudinem eodem scilicet anno; sed ab inceptis destiterunt ad tempus, fatigati expensis. Quem locum eadem medicea domus contulit postea Magorum societati praefatę, in quo et illi chorum et cappellam aedificavit. Quibus societatis Magorum hominibus, ad annos Domini Mcccclxxxxiiij - idest usque ad expulsionem mediceę gentis ex urbe Florentia - continuo mansit. Et tunc receptus fuit, ut infra latius explicabitur.

<1453>. Eo quoque anno, videlicet Mccccliij^tio, septembri mense, in nocte divi archangeli Michaelis, in urbe et comitatu Florentiae, terremotu validissimo quatiente, innumera pene aedificia vel disiuncta vel etiam ad solum prostrata sunt. Ex quorum horrenda ruina aliquot homines periere, cunctis hoc illucque pre timore diffugientibus, ut fuga saluti consulerent. Invaluit is terremotus horrendus per dies fere quadraginta, magna cum aedificiorum iactura. A qua conventus is haud immunis extitit. Discidia enim magna in cunctis superioribus habitationibus atque in chori testudine pertulit. Sed bibliotheca fere omnis disiecta est. Quae omnia, etsi tunc Cosmas Petrusque, eius maior natus, reparare polliciti sint, hoc tamen ad tempus aliquod - infra describendum - distulerunt implere.