precedente successiva

Remigio dei Girolami OP († 1319)

Postille super Cantica Canticorum

 

Pars IV: c. 6,10 - c. 7,10; BL, CS 516, ff. 254va-259vb

 

super Cantica c. 6,10 -?? = ff. 254va-??

       
    ë  

|254va|...  «Descendi in ortum [6,10].

Hec pars posset dividi contra partem immediate precedentem ita ut esset verbum Saba respondentis(?) aliis...

 

|254vb|... (7,4)  «... iuxta illud Ysidori [Etymologiae XV,2 § 1] "Civitas est hominum multitudo societatis vinculo adunata"».

 

|255va|... 

(6,11) Quem modum nos tenemus in vulgari interdum, puta cum dicimus: "iste venit de Bevania vel de Venetiis"[1], idest bibit vel est vinatus; vel venit de Paççolatico, idest est fatuus; vel de Grosseto, idest est grossus; vel ista vinea est de Cortonio, idest est curta. Et sic in multis aliis» (f. 255va; brano parallelo in cod. G4, ff. 114vb-115ra).

 

|255vb|...

sed dicit in plurali propter quatuor membra corporis principalia, scilicet cor, cerebrum, epar et testiculos, secundum medicos.

...

|256ra| Revertere [6,12]. Hec est tertia pars in qua loquitur uxor vel amica...

 

|256rb| (...). Quid videbis [7,1], cap. septimum. Hec est quarta pars, in qua loquitur coniunctus de coniuncta commendatorie, et cira hoc facit duo, quia primo alloquitur de ipsa sponsa vel amica commendando ipsam (...). Chorus est secundum quod vertitur ad cantum, aliquando significat cetum, aliquando locum, aliquando ipsas voces, aliquando musicum |256vb| instrumentum.

 

|257ra|...

Umbilicus tuus [7,2].

Hic coniunctus commendat coniunctam de partibus mediis: et primo de mediis separatis a suppremis, secundo de medio coniuncto suppremis idest collum [7,4].

Circa primum facit tria, quia primo commendat ipsum de umbilico qui est in ventris medio, idest de ventre toto, ibi venter [7,2], et tertio de umbilico, ibi ubera [7,3].

Circa primum tangit tria: primo tangit ipsius naturalem dispositionem vel iniciationem, quia crater [7,2]. Sicut enim homo per craterem recipit potum, sic fetus in utero existens per umbilicum recipit nutrimentum. Ex umbilico enim  ...

Secundo tangit ipsius...

Tertio ipsius consumationem, quia commendat ipsum numquam indigens poculis [7,2], quasi dicat "plenus est usque ad summum"; vas enim non indiget illo quod habet; sicut enim dicit Ieronimus super Eze. c. 16o, naturale est in ??tis primo ortis umbilicum prescindi, deinde ad diluendum sanguinem aqua lavari, tertio humorem parvulorum sole siccari, quarto tenera corpora pannis stringi ne membra defluant et sic depraventur, quasi dicat "igitur umbilicus eius erat totaliter completus". Videtur igitur commendare ipsam de potus sobrietate.

Ecclesie vero umbilicus possunt dici predicatores et prelati, tum propter situm medium tum propter nutriendi officium. Ipsi enim sunt medium inter Deum et populum et nutriunt populum et sunt crater [7,2], quia sicut crater poculum a se non habens aliunde accipit, et postea sitientibus refundit, sic predicatores accipiunt potum et sapientiam a Deo et postea refundunt populo, iuxta illud Moysi, Deut. 5[,5], «Ego sequester et medius fui inter Deum et vos in tempore illo ut annuntiarem vobis verba eius». Tornatilis [7,2] autem propter animi promptitudinem; sed numquam indigens poculis  [7,2] propter scientie |257rb| plenitudinem ex divina inspiratione; unde Eccli. vj [= 15,5] «In medio ecclesie aperiet os eius»; et in eodem [= 15,5], Dominus «spiritu sapientie et intellectus». Sacra enim doctrina numquam deficit, sicut faciunt alie doctrine; et ideo predicatores phi(losofi)cis innitentens cito arescunt, quod non contingit predicatoribus biblicis.

Vel si umbilicus consideretur quantum ad motum, significat...

 

|257va|...

Duo ubera [7,3]. Hic commendat ipsam de uberibus, circa que sufficiat quod dictum esr supra, quarto. Hic tamen addatur ...


[1] de Bevania vel de Venetiis: simpatico caso d'impasto volgare/latino. Pensano, parlano e predicano(!) in volgare, specie quando si concedono giochi linguistici; ma poi mettono per iscritto in latino. Da dove spunta uno che trinca vino e s'ubriaca? Da bevagna e da vinegia! Vinegia? Sì, così chiamavano allora la nostra Venezia (ancora insignificante la distinzione tra maiuscole e minuscole); ed è perfino sopravvissuta una "Via Vinegia", strada fiorentina parallela a Via dei Neri, presso Piazza San Remigio. Ma lo scolastico Remigio deve scrivere in latino, e latinizzando (de Venetiis) si fa sfuggire la botte che serve il vino!


 


precedente successiva