precedente successiva

  APPENDICE  I
 

a) Avignone 22 febbraio 1329

Dietro petizione del maestro dell’ordine in carica (allora Barnaba da Vercelli), papa Giovanni XXII dà licenza al medesimo maestro di costituire nuove comunità domenicane in San Gimignano, San Miniato e Montepulciano, e provvederle di congruo sostentamento. Motivazione: i frati dei conventi OP in città o ville ribelli alla chiesa romana e fautrici di Ludovico il Bavaro condannato per eresia (Pisa, Lucca, Arezzo, Città di Castello, Viterbo, Todi, Tivoli e Sarzana) sono stati costretti a rifugiarsi presso gli altri conventi; quest’ultimi ora, a motivo delle modiche risorse, non sono più in grado di provvedere al loro sostentamento (ASV, Fondo Domenicani n° 404).

Iohannes episcopus servorum Dei dilecto filio .  . magistro ordinis fratrum Predicatorum.

Sacer ordo tuus (…). Sane exhibita nobis tua petitio continebat quod propter rebellionem quam pisane lucane aretine castellane viterbiensis tudertine tiburtine civitatum, et ville sarzanensis lunensis diocesis, communia contra romanam ecclesiam assumpserunt ac adhesionem quam fecerunt Ludovico de Bavaria heretico et de heresi condempnato, fratres eiusdem ordinis in predictis locis soliti immorari ab eisdem locis recedere sunt coacti, et ad alia loca eiusdem ordinis ecclesie predicte devota confugere; quodque fratres predictorum locorum devotorum, propter paupertatem ipsorum, eosdem fratres confugientes nequeunt sustentare. Quare nobis humiliter supplicasti ut providere tibi et eis super hoc de oportuno remedio dignaremur.

Nos itaque tuis in hac parte supplicationibus inclinati, recipiendi loca de novo in de Sancto Geminiano et de Sancto Miniate ac de Montepoliciano castris, vulterane lucane et aretine diocesis, in singulis videlicet eorum si alias a te iusto titulo acquirantur in quibus predictos confugientes, et alios fratres dicti ordinis quos expedire videris, valeas collocare, dummodo in quolibet eorundem locorum recipiendorum duodecim fratres inibi commorantes congrue et honeste valeant sustentari ac in eis construendi oratoria domos et necessarias officinas; non obstantibus felicis recordationis Bonifacii pape viij predecessoris nostri <constitutione>, qua inhibetur ne fratres ordinum mendicantium in aliqua civitate castro villa vel loco quocunque ad habitandum domos vel loca quecunque recipere de novo presumant absque apostolice sedis licentia spetiali, faciente plenam et expressam de inhibitione huiusmodi mentionem, et qualibet alia constitutione contraria, seu si personis aliquibus ecclesiasticis vel secularibus locorum eorundem a predicta sit sede indultum quod nullis religiosis mendicantibus liceat loca de novo in eisdem castris et locis sine eorum consensu recipere, etiam de licentia dicte sedis, nisi in huiusmodi licentia de predicto indulto eiusque tenore de verbo ad verbum fiat mentio spetialis, plenam et liberam tibi concedimus auctoritate presentium facultatem. Nulli ergo (…).

Datum Avinion(is) viij kalendas martii pontificatus nostri anno tertio decimo [sigillo pendente «Iohannes papa XXII»] (ASV, Fondo Domenicani n° 404).

Dalle note tergali risulta che il diploma proviene originariamente dal convento OP d'Orvieto.
Altro esemplare in ASF, Domenicani di S. Gimignano 22.II.1329.
Ed. Bullarium ordinis fratrum Praedicatorum II, Romae 1730, 180 (il diploma qui detto «Ex Archivo Ordinis» s’intenda ora ASV, Fondo Domenicani n° 404).


b) Roma 3 ottobre 1331

Roma 3 ottobre 1331. Giovanni degli Orsini, cardinale e legato papale in Tuscia, dà facoltà al priore del convento San Romano in Lucca d’assolvere dalla scomunica e dispensare dall’irregolarità i frati dell’ordine dei Predicatori che hanno aderito a Ludovico duca di Baviera, all’antipapa Pietro da Corvaro e a Castruccio degli Antelminelli da Lucca.
Dal diploma originale ASL, Dipl. S. Romano 3.X.1332 (questa la segnatura d’archivio; di fatto il doc. va datato 3.X.1331). Copia manoscritta settecentesca in Di Poggio, Aneddoti 537-38.

Iohannes miseratione divina Sancti Theodori diaconus cardinalis, apostolice sedis legatus, dilecto in Christo1 . . priori conventus lucani vel eius vicesgerenti ordinis Predicatorum salutem in Domino.

Exhibite nobis nuper pro parte dilectorum in Domino fratrum Nicolai Mordecastelli, Uguictionis de Monte, Andree Cremonesis de Luca, Iohannis, Ubaldi Prefectutii de Castellione lucane diocesis, in ordinibus ecclesiasticis consistentium, Nicolai Dominici, Nicolai de Gactaiola, Dominici Rostelli de Luca et Adiuti de Aritio, memorati ordinis conversorum, petitionis series continebat quod licet per processus apostolicos rite dudum habitos contra Ludovicum olim ducem Bavarie, Petrum de Corbario et dampnate memorie Castrutium de Interminellis de Luca de heresi sententialiter condempnatos, ipsorum et cuiuslibet eorum fautores complices sequaces et eis quomodolibet adherentes ac participantes cum ipsis, diverse sententie atque pene late sint pariter et inflicte, ipsi tamen contra processus huiusmodi venientes, cum dictis Ludovico, Petro, Castrutio eorumque fautoribus complicibus sequacibus ipsis adherentibus et aliis sancte matris ecclesie rebellibus, participarunt in cibo potu loquela et aliis comunibus prohibitis actibus, preter quam in crimine, comunicando cum eis, ipsisque favores honores et reverentias impenderunt; necnon interdictum ecclesiasticum, cui civitas lucana eiusque districtus et territorium subiacebat, iidem fratres Nicolaus, Uguictio, Andreas, Iohannes et Ubaldus temere violarunt; propter que omnes superius nominati excomunicationum sententias incurrerunt, per processus eosdem in tales generaliter promulgatas; quibus quidem sententiis predicti fratres Nicolaus, Uguictio, Andreas,  Iohannes2 et Ubaldus innodati, per simplicitatem tamen et iuris ignorantiam, divina celebrarunt officia seque sicut prius in ordine ministrando, unde notam irregularitatis noscuntur etiam incurrisse. Super quibus proponentes a premissis abstinere imposterum et mandatis eiusdem ecclesie parere, humiliter et devote fecerunt nobis humiliter supplicari ut eisdem de oportune absolutionis et dispensationis3 remediis providere misericorditer dignaremur.

Nos itaque attendentes quod sancta mater ecclesia non claudit gremium redeuntibus ad eandem, eorum devotis supplicationibus annuentes, absolvendi omnes et singulos supradictos ab excomunicationum sententiis antedictis in forma ecclesie consueta cum ab ipsis vel eorum altero super hiis fueris requisitus, et cum eisdem fratribus Nicolao, Uguictione, Andrea, Iohanne et Ubaldo super irregularitate quam dicto modo contraxerant dispensandi, auctoritate qua fungimur in hac parte specialiter nobis ab apostolica sede commissa, tibi presentium tenore commictimus et plenam concedimus facultatem. Iniungentes eisdem omnibus et singulis pro modo tante culpe et penitentia salutari quod per unum annum semel in ebdomada in pane et aqua debeant ieiunare, et interim per totum dictum tempus sepedicti fratres Nicolaus, Uguictio, Andreas, Iohannes et Ubaldus activa voce careant et passiva, et per unum mensem claustrati existant. Quod si forte eos omnes et singulos inveneris humiliter penitentiam agere de conmissis, super quo tuam conscientiam oneramus, per dimidium annum super huiusmodi ieiunio cum ipsis omnibus et singulis valeas auctoritate nostri misericorditer dispensare. Adiecto specialiter et expresse quod si predicti reatus macula de cetero fedaret eosdem, relabantur in sententias similes ipso facto.

Datum Rome v nonas octobris, pontificatus sanctissimi patris et domini nostri domini Iohannis pape xxij anno sextodecimo.


1 Lo spazio in bianco che segue è quello riservato d’abitudine al gemipunctus diplomatico.
gemipunctus
  =   .  . 

2 Iohannes dalla stessa mano inserito in soprarrigo

3 dispensationis ] dispenspensationis ms

precedente successiva