Cronica Sancti Dominici, pars I, f. 30v: acta et gesta 1672-

⌂

Cronica conventus Sancti Dominici
de Fesulis OP

■ pars I: acta et gesta conventus, ff. 1r-39v (1406-1678 ca.) ■

Postquam suum tempus persolvisset pater prior Guinigi, denuo unanimiter electus fuit in priorem pater lector frater Thomas Betti, cum dispensatione interstitionem patris generalis mense iulii 1672. Qui per aliud biennium solita sua prudentia, zelo et observantia, regimen suum duravit, semper adhibens curam ut non solum in hoc cẹnobio regularis disciplina perficeretur, verum et ampliaretur in aliis.

fratrem Ioseph Davizzon de Scotia, missum a reverendissimo patre generali, ut post emissam professionem in Angliam ad missiones peragendas proficisceretur;

fratrem Marianum Theegen, de provincia Assiẹ Germaniẹ, inter provinciẹ filios adscribendum; duos alios clericos qui redierunt ad propria, scilicet:

Iussu quoque patris provincialis Bartholomei, vestivit duos alios clericos casentinenses, scilicet:

fratrem Hyacintum Ferretti, adoptatos inter filios conventus de Saxo, qui statim missi fuerunt Senas ut ibi novitiatum suum perficerent.

Insuper licentia reverendissimi patris generalis, nec non consensu maioris partis filiorum huius conventus, mense decembris^[1] 1673 inter cẹnobii filios adscripsit fratrem Sebastianum Marzari Venetum, clericum diaconem, qui erat filius conventus de Rovigo, provinciẹ Sancti Dominici Venetiarum.

Anno 1673, mensis iulii, contigit novitios omnes Sancti Marci de Florentia, nempe fratrem Ioannem Gualbertum Miniati Florentinum, fratrem Antoninum Gherardi Pistoriensem, fratrem Cherubinum Hyacintum Baroncini Florentinum et fratrem Nicolaum Pium Miniati Florentinum |f. 31r| (omnes filii eiusdem Sancti Marci, omnesque - ultimo excepto - erant professi) huc deambulatum venire. Admissi in cẹnobium, nihil in eo quod perfectam non saperet observantiam non valuerunt inspicere; quapropter protinus inflammare se senserunt impetuoso ac subito regularis disciplinẹ desiderio. Stimulos adegit superna tranquillẹ solitudinis inspiratio, calcares adhibuit internus maioris perfectionis impulsus, cui incuntancter conrespondentes ultro serioque unanimiter curarunt cum patre vicario generali, patre magistro fratre Petro Maria Passerini ordinis procuratore, ut in hanc sanctam comunitatem quantocyus admitterentur. Piis coninde(?) indulsit ille desideriis, atque nimium exoptatam misit assignationem, accedente tamen consensu utriusque prioris, s(cilicet) conventus a quo et conventus ad quem.

Iam pertractata, conclusa, parata erant omnia, sola consensuri patris prioris Sancti Marci deerat licentia. Ad illius pedes humiliter confugiunt novitii illiusque benedictionem efflagitant, at eventu non secundo. Nam licet prẹdictus pater prior honestissimẹ illorum petitioni prius innuisset, ad commotionem deinde totius conventus, qui - tum propter amorem quo filios illos prosequebatur, tum etiam ne integro privaretur novitiatu - perturbatus tumultuabat, timore perterritus in ancipiti versabatur an eis impertiri deberet petitam cum benedictione licentiam. Illo igitur cunctante suoque incerto consilio et ancipiti deliberatione permanente, verentes dicti filii ne ista dilatio eis quod in votis habebant impediret, motu proprio - nemine cogente, imo nec incitante - absque ultima dicti sui patris prioris deliberatione huc pervenerunt; statimque ad nostri prioris pedes provoluti, eius cum benedictione humiliter veniam petierunt. Obstupuit rei novitate permotus prior, quid in isto discrimine faciendum ignorans; at demum post paternam correctionem, curẹ patris magistri novitiorum eos commendavit quoadusque dicti patris vicarii generalis - de his omnibus certificati - haberetur responsio. Talis autem ipsa fuit ut illico ad proprium Sancti Marci conventum ducerentur, ipsis prẹcepto formali prẹcipiens ut infra 24 horarum spatium huic obtemperarent mandato. Absque mora exequta fuit ordinatio, eo quod prẹdicti novitii a patre Ioanne Baptista Bottigli - qui eos fuerat comitatus - patri priori Sancti Marci consignati fuere.

Revera durissimum fuit novitiis ab amato hoc cẹnobio divelli, maxime post experimentum suavissimorum divinẹ bonitatis amplexuum quindecim tantumodo diebus hic libatorum; quapropter quid facerent ignorantes, sub immani afflictionum pondere consopiti iacebant. Irrepuit tamen afflictis unicum spei crepusculum quod opportuna sua luce mẹrentium tenebras fugavit; illud autem fuit uno cum memoriali reverendissimum adire generalem, tunc temporis Neapolim visitantem, in quo iuxtum suum exprimerent maioris perfectionis desiderium, illumque de re infẹliciter eventa admonerent. Recepto igitur hoc memoriale, idem reverendissimus generalis statim pro hoc conventu assignationem eis misit; atque ad perseverantiam in bonis suis propositis |f. 31v| adhortans, sua cum benedictione licentiam in hunc conventum adeundi impertivit.

Eodem quoque tempore, ad hunc nostrum rescribens priorem ut eos benigne reciperet ordinavit. Ad ipsum quoque misit aliam epistolam patri priori Sancti Marci coram testibus prẹsentandam, in qua prẹceptum formale continebatur ut sine ulla interposita mora novitiis illis discedendi facultatem prẹberet. Quod suis epistulis pater generalis sanciverat, ad unguem fuit a nostro priore exequtum. Res ita se habebant, quando - post octo dies - aliam reverendissimus generalis recepit epistulam, in qua totum id quod in prima decreverat, denuo firmabat; subdens quod si prior Sancti Marci benedictionem negasset novitiis aut illorum restitisset voluntati, ipse idem sanctam suam pro tunc impertiebatur eis benedictionem, plenamque huc properandi concedebat facultatem. Habita igitur ista secunda epistula, cum prior Sancti Marci primẹ reverendissimi generalis non obtemperasset ordinationi, decrevit noster prior (ad vitandum omnem tumultum et scandalum quod in conventu Sancti Marci verisimiliter poterat contingere quotiescunque ut nobis concederentur novitii illuc adissemus) decrevit - inquam - mittere patrem Ioannem Baptistam Bottigli, una cum alio patre quadam iovis die, ad villam dominorum Gerinorum, quo lenta deambulatione lassa corpora prẹdicto die reficere solebant. Hanc igitur villam praedicti duo patres adeuntes, ibi quos quẹrebant novitios, una cum patre magistro, vitales auras captantes invenerunt. Conversus autem pater Bottigli ad illorum magistrum, summa humanitate, benignitate et charitate, ordinationem receptam novitiorumque assignationes illi exibuit; atque nostri patris prioris reprẹsentavit consilium quod nonnisi in maiorem quietem cedebat dum in illo loco nullus perturbator et tumultuator existebat. Et postquam omnes adhibuerit modos ut fluctuans magistri animus sedaret, cum dictis quatuor novitiis ad nostros lares redivit; qui inexplicabili profusi letitia novitiatum ingredientes, maxima exemplaritate perseverarunt, atque nostrarum sacrarum constitutionum rigorem ipsiusque novitiatus ordinationes exequentes, cum ẹtate in religionem creverunt cum corporis statura elevationem mentis in Deum.

Non minus posteritate dignum apparet id quod contigit opera nostri patris prioris in huius sui secundi prioratus exordio. Romẹ enim ille morabatur quando fuit electus in priorem, cuius prudentiam et bonitatem maximi faciebat reverendissimus generalis Rocaberti. Considerans igitur animam patris generalis ad promovendam, ampliandam et propagandam observantiam, magnopere inclinari curavit ut in conventu Sancti Dominici de Thyphernio^[2] regularis fundaretur disciplina. Annuit reverendissimus pater generalis; nam vacante illius cẹnobii prioratu, instituit vicarium |f. 32r| in capite illius conventus patrem fratrem Ioannem Baptistam Bottigli, deditque ei socios in hoc opere patrem lectorem fratrem Ambrosium Catharinum Spannocchi et patrem lectorem fratrem Iosep Mariam Bartolini senenses (hi erant duo ex illis qui cum dicto patre Bottigli in hoc cẹnobio sanctam inchoarunt observantiam, quique in observantissimam Tolosẹ provinciam ad studia sua perficienda hinc transmigrarant et Romẹ - post suum reditum - lectoratus laurea fuerant laureati). Istis ergo duobus patribus, nec non quatuor novitiis Sancti Sixti de Roma, mense iulii 1672 in dicto conventu exactissimẹ iecerunt observantiẹ fundamenta. Imo non observantiẹ solum, sed etiam temporalium bonorum; nam cẹnobium illud nemo tuebatur quam ruinarum fertilis scaturigo. Ibi (quis crederet?) deerant pecuniẹ, deerant vestes, deerant utensilia; verum non deerant debita. Paululum vini repertum fuit in doliis. De cẹtero, sal, oleum et frumentum longe ab illo exularant. Putatis forsan promptos ibi ad serviendum repertos esse conversos? Duo quidem fuerunt inventi, sed forsan in cumulum miseriarum et ruinarum: nam unus ex eis agebat animam, alter vero - lectulo decumbens - cruciatus suos gemitibus accusabat. Tota autem illa civitas ex ore nostrorum patrum pendebat, cupiens eos in publicum prodire suasque ostendere virtutes, quarum fama per totam civitatem resonabat. Post expletum mensem, praedictus pater vicarius Bottigli huc sollicitaturus advenit, cẹteros huius conventus patres ad hoc tantum opus destinatos, nempe patrem lectorem et prẹdicatorem generalem fratrem Angelum Dominicum Guinigi et patrem lectorem fratrem Hiacyntum Venturucci, qui ante suum ab hinc discessum - certis suẹ salutis indiciis - isto in conventu fẹliciter prout vixit obivit.

Antequam ab illo conventu pater Bottigli discederet, totam suam vicariatus authoritatem reliquit patri lectori fratri Ambrogio Catharino Spannocchi; qui - una cum patre lectore Bartolini - quatuor recensitis novitiis aliisque patribus usque ad adventum novi prioris patris fratris Thomẹ Pulicciani a reverendissimo generali creati, maximo labore et constantia indefessus duravit observantiam. Respiravit aliquantulum ad adventum novi prioris duorumque huius cẹnobii filiorum, scilicet patris lectoris fratris Thimotei Mescoli et patris lectoris fratris Raymundi Gamucci (qui ex conventibus Tolosẹ et Venetiarum redierant, ubi theologicos suos cursus non inglorie perficerant). Nam mediis istis aliisque multis ex isto conventu illuc missis, plures annos strictissime servata fuit introducta observantia. Humanis modis, iucundisque qualitatibus sibi omnium animos captivarunt illi patres, et prẹcipue p(atres) l(ectores) Spannocchi et Bartolini, qui de bonitate et observantia qua fuerant a Deo ditati, splendidum specimen exibuerunt; atque omnibus omnia facti, plures ex eis civibus suis adhortatoriis concionibus, exemplis suis in portum salutis ẹternẹ direxerunt. De his non contentus, altius se extulit illorum animus. Nam conciones habere, confessiones audire, seculares imbuere, ẹgrotos visitare, omnia denique charitatis opera exercere cẹperunt. Sicque tum civium illorum tum etiam ipsius antistitis oculos in se rapuerunt, fueruntque non ultima causa restaurationis illius cẹnobii; nam thyphernates gratitudinis ergo quamplures conventui largiti fuerunt eleemosynas, |f. 32v| quibus diligens dicti patris prioris oeconomia in spiritualibus et temporalibus de bono in melius redegit.

Quatuor ferme annos regimen suum duravit prẹdictus pater prior. Nam primo suo persoluto biennio, denuo firmatus fuit in priorem; qui toto suo regiminis tempore, humanitatis suẹ prudentiẹ, doctrinẹ, cẹteramque virtutum odorem longe lateque diffudit. Quod si cupias non ignorare quantum in temporaneis rebus proficuerit cẹnobium illud, consule libros eiusdem; nam ad illos pertinet hoc narrare, ad nos vero ultra non progredi, quibus solumodo convenit recensere patres illos - qui sanctam illam instituerunt observantiam (quẹ quoadusque ibi steterunt magnopere viguit) - ex hoc cẹnobio fuisse derivatos.

Prẹfato biennio [1672-74], cura et diligentia dicti nostri patris prioris, Romẹ redempta fuerunt 500 scuta ex composita lite P. Lanci quatuordecim annos durata; quorum 300 in ẹdificandam novam domum in campestribus nostrẹ villẹ quẹ vulgo dicitur Cerbaia, ad hoc ut post illarum culturam novum prẹdium ex eis efficeretur, expensa fuerunt; centum ex eis, causa sumptuum in dicta lite habitorum, sibi adscivit conventus noster. De superstitis vero fuerunt empta dua loca in Montibus Pietatis de Florentia, non absque licentia Sacrẹ Congregationis; nam opera dicti patris prioris tunc temporis Romẹ degentis, hanc nobis ipsa concessit facultatem. Insuper domina Clarix Filicai donavit conventui 313 nummos aureos in Montibus Graticularum de Florentia collocatos, quotannis libras 95 reddentes; cum hac tamen obligatione ut in suarum culparum expiationem 90 missẹ in perpetuum celebrarentur; cui obligationi sese subscripsit conventus, licentia tamen reverendi patris provincialis. In prediis prope Greve constitutis, in Biviliano et in vinea, curavit ut foderentur 4338 scrobium ulnẹ, nec non 527 propagationes efficerentur; qua de causa in prẹdictis prediis, unius conversi curam non sine multis impensis adhibuit.

Supradicto biennio, videlicet novembris^[3] 1672, festum beatificationis Pii V pontificis maximi octo diebus celebravimus; sed tali pretiosẹ suppellectilis apparatu, tali nervorum et vocum cantu, tali argentororum[sic], picturarum, luminum et missarum pompa, ut hanc nostram bene munitam ecclesiam (exceptis utriusque sexus catervis) serenissimus noster magnus dux, magna ducissa, eminentissimus cardinalis omnesque serenissimi principes invisere non dedignarint. Novi beati picta fuit imago, illiusque laudes panegyrica oratio non minus facunde quam erudite celebravit. Pro isto opere tam egregio decem tantummodo scuta cẹnobium erogavit, sacristia vero quicquid consupmtum fuit de cereis luminaribus.

Anno 1674, 28 mensis iunii, tertia vice fuit unanimiter electus in priorem pater frater Ioannes Baptista Bottigli. Dictoque persoluto biennio, denuo quarta vice (nemine dissentiente) ad hanc dignitatem fuit evectus; |f. 33r| cum dispensatione tamen interstitiorum reverendissimi patris generalis Rocaberti, qui grave hoc onus subivit 21 augusti 1676.

Prẹdictorum quatuor annorum spatio, excepit ad professionem pro conventu Sancti Marci de Florentia fratrem Nicolaum Pium Miniati, unum ex illis quatuor qui ex eodem Sancti Marci conventu ad istum nostrum maioris perfectionis ergo confugerant (quod iam extat notatum), ubi novitiatus sui tempus summa exemplaritate morumque probitate perfecit.

Insuper candida ordinis veste infrascriptos clericos vestivit, qui omnes sub illo solemnem suam emiserunt pro hoc cẹnobio professionem, nempe:

fratrem Seraphinum Pucci de Castronovo, deinde inter filios de Thyphernio adscriptum,

et me fratrem Ioseph Mariam Guidi Senensem, qui (licet indigne) scribo prẹsentem historiam.

Insuper excepit ad professionem pro conventu Sancti Dominici de Perugia fratrem Ioannem Thomam Bertolini Lucensem, clericum, vestitum sacro religionis habitu in conventu Sancti Romani de Luca ab admodum reverendo patre provinciali eius avunculo, et ab eodem in hunc conventum missum ut hic novitiatum suum expleret.

Item vestivit et excepit ad professionem fratrem Thomam Tori de Monte Carolo pro suo conventu Sancti Miniati.

Emiserunt quoque sub illo suam professionem duo conversi, inter hos filios adoptati, scilicet:

Item in manibus dicti patris prioris (habito prius probationis tempore) sequentes conversi pro suis conventibus solemnem emiserunt professionem, nempe:

Insuper obtinuit ex reverendissimo patre generali Rocaberti nostrum priorem, nec non patres a consiliis huius conventus, posse examinare et exponere ad audiendas confessiones eos qui hic essent assignati, ut infrascripta epistula aperte testatur:

«Nos frater Ioannes Thomas de Rocaberti, sacrẹ theologiẹ professor ac ordinis Prẹdicatorum humilis magister generalis et servus.

Tenore prẹsentium et aucthoritate officii nostri, facultatem concedimus patri priori et patribus a consiliis conventus nostri Sancti Dominici de Fẹsulis ut pro quocunque tempore et quacunque indigentia patres idoneos ad audiendas confessiones - ibi tamen commorantes - exponere et examinare valeant. Volumus autem hanc facultatem eos tandiu habere quamdiu a nobis aliter dispositum fuerit. In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti, amen.

Datum Romẹ, in conventu nostro Sanctẹ Mariẹ super Minervam, die 16 martii 1675. Loco + sigilli.

Frater Ioannes Thomas de Rocaberti magister ordinis; frater Franciscus Iustin. magister et segretarius. Reg. fol. 45».

[2] Tifernum, Tifernatensisum, Ti(y)phernum: toponimo classicheggiante per Città di Castello (pr. Perugia); ordinariemente de Civitate Castelli, de Castello, Castellanus. Convento San Domenico, fondazione 1273. MOPH XX, 43. Lista capitolare di Città di Castello, tot. 13, a ridosso dell’istituzione del conv. 1273. G. Casagrande, Chiese e conventi degli ordini mendicanti in Umbria nei sec. XIII-XIV. Archivi ecclesiastici di Città dei Castello, Perugia 1989, 230, 233b. ASL, Dipl. S. Romano 11.V.1274: → Iacopo di Ranuccio.

[4] Uguccione da Pisa [† 1210], Derivationes II, 936 § 78/1-3: «pige apud Grecos dicitur fons quia in depressis locis solet esse; hic pagus -gi, idest villa, quia iuxta fontes ville solent edificari, unde... et paganus idest villanus vel incultus, et quicumque habitat in villa dicitur paganus». Dunque de pago Florentiae: da intendere "originario del contado fiorentino".