precedente successiva

COP dist. II, c. 15

 

 

<II  15> De conversis, quintum decimum capitulum

<II  15> Conversi, capitolo quindicesimo

Eodem tempore surgant conversi quo et alii fratres et eodem modo inclinent. Cum surrexerint ad Matutinas dicant Pater noster et |182r| Credo  in Deum. Quod eciam faciendum est ante Primam et post Completorium. In Matutinis dicto Pater noster et Credo in Deum, erigant se dicendo Domine labia et cetera, Deus in adiutorium et cetera, Gloria Patri et cetera. Pro Matutinis in profestis diebus[1] dicant viginti et octo Pater noster, et in fine omnium Kyrieleison, Christeleison, Kyrieleison, Pater noster; quo dicto addant Per dominum nostrum Iesum et cetera, deinde Benedicamus et cetera; in Vesperis vero quatuordecim, in aliis autem horis septem Pater noster dicant. In festis novem lectionum quadraginta Pater noster dicant. Et hoc tamen sub silencio dicant in ecclesia et ubicumque fuerint. Loco Preciosa dicant tria Pater noster. Pro benedictione mense Pater noster, Gloria Patri et cetera; post mensam pro graciis tria Pater noster, Gloria Patri et cetera, vel Miserere mei Deus[2] qui sciunt.

&   I conversi si levano insieme con gli altri frati ed osservano medesimo rito d'inclinazioni liturgiche. Al levarsi per il Mattutino recitano Pater noster e Credo in Deum; e così anteriormente a Prima e Compieta. Al Mattutino, detto Pater noster e Credo in Deum, eretti dicono Domine labia eccetera, Deus in adiutorium eccetera, Gloria Patri eccetera. Per il Mattutino dei giorni non festivi recitano ventotto Pater noster, concludendo con Kyrieleison, Christeleison, Kyrieleison, Pater noster, Per dominum nostrum Iesum eccetera, Benedicamus eccetera; nei Vespri quattordici Pater noster, sette nelle altre Ore. Nelle feste di nove lezioni recitano quaranta Pater noster. Da dire sempre sottovoce, in chiesa o altrove che sia. Al posto di Preziosa recitano tre Pater noster. Alla benedizione della mensa Pater noster, Gloria Patri eccetera; al rendimento di grazie dopo la mensa tre Pater noster, Gloria Patri eccetera, oppure il salmo Miserere mei Deus chi lo sapesse a mente.

Lectio. Indumenta tot habeant quot et ceteri fratres, preter capas, quarum loco habeant scapularia longa et lata usque ad iuncturam inter pungnum et brachium, que eciam non sint alba sicut et tunice sed similis coloris capis clericorum. Possunt eciam et brevia grisei coloris habere scapularia, ad mensuram scapularium nostrorum. De ieiuniis cibis abstinenciis culpis et aliis omnibus sic se habeant sicut et clerici. In labore tamen prelatus poterit cum eis dispensare. Soli non vadant sed cum fratre clerico vel converso. Psalteria eciam non habeant nec eciam aliquos alios libellos.

&   Indumenti dei conversi sono uguali a quelli degli altri frati, eccetto la cappa. Al posto di essa, i conversi indossano scapolari lunghi, larghi quanto la giuntura tra pugno e braccio; non bianchi come la tunica, ma di colore simile alla cappa dei chierici. Possono anche indossarne più brevi e di color grigio, su misura degli scapolari dei frati chierici. Nei digiuni, vitto, astinenze, colpe eccetera, in tutto pari ai chierici. Dispensabili dal prelato da fatiche fisiche. Viaggino sempre insieme con socio, chierico o converso che sia. Non detengano salteri né altri libri.

Nota evoluzione costituzionale di questa ultima lectio di II 15, abito (cf. V. Ferrua, L'abito dei frati Predicatori, MD 28 (1997) 413-34) dei conversi ecc.

COP 1216-38, II 37, ed. Thomas 369: Conversis qui nunc habent psalterìa, tantum duobus annis liceat retìnere. Ab inde et ipsis alia psalteria inhibemus. Indumenta tot habeant quot et canonici preter cappas, loco quarum habeant scapularia longa et lata, que non sint alba sicut et tunice. Poterunt et brevia grisei coloris habere scapularia ad mensuram et formam scapularium canonicorum. De ieiuniis, cibis et abstinentiis et culpis et aliis omnibus sic se habeant, sicut scrìptum est in regula canonicorum. In labore tamen prelatus cum eis poterit dispensare.
Item, nullus conversus fiat canonicus, nec in libris causa studendì se audeat occupare.
Item, priores provinciales conversos non recipiant nisi conventuum ubi fuerint induendi. Nec fratres conversi vadant extra domum soli nisi cum clerico vel converso.
COP 1241, II  15: Psalteria autem non habeant. Indumenta tot habeant quot et ceteri fratres preter cappas, loco quarum habeant scapularia longa et lata, que non sint alba sicut tunice. Possunt brevia grisei coloris habere scapularia ad mensuram scapularium nostrorum. De ieiuniis, cibis et abstinenciis et culpis et aliis omnibus sic se habeant sicut et clerici. In labore tamen prelatus poterit cum eis dispensare. Soli non vadant, sed cum socio clerico vel converso.
COP 1258, ed. Denifle 564: Indumenta tot habeant quot et ceteri fratres, preter capas, loco quarum habeant scapularia longa et lata, que non sint alba sicut tunice, sed similis coloris capis clericorum [add 1257]. Possunt et brevia grisei coloris habere scapularia, ad mensuram scapularium nostrorum. De ieiuniis, cibis et abstinenciis, culpis et aliis omnibus, sic se habeant sicut et clerici. In labore tamen, prelatus poterit cum eis dispensare. Soli non vadant, sed cum socio clerico vel converso. Psalteria autem non habeant nec etiam aliquos alios libellos [add 1251].
COP 1307, f. 136r: Indumenta tot habeant quot et ceteri fratres preter capas, loco quarum habeant scapularia longa et lata usque ad iuncturam inter pungnum et brachium [add 1260], que eciam non sint alba sicut et tunice sed similis coloris capis clericorum. Possunt etiam et brevia grisei coloris habere scapularia ad mensuram scapularium nostrorum. De ieiuniis cibis et abstinenciis, culpis et aliis omnibus sic se habeant sicut et clerici. In labore tamen prelatus poterit cum eis dispensare. Soli non vadant sed cum socio clerico vel converso. Psalteria non habeant nec etiam aliquos alios libellos.
COP 1375: v. sopra, Indumenta tot ...
COP 1380-1388, f. 37v: Indumenta tot habeant quot et ceteri fratres preter cappas, loco quarum habeant scapularia longa et lata usque ad iuncturam inter pugnum et brachium, que non sint alba sicut tunice sed similis coloris cappis clericorum. Possunt et brevia grisei coloris habere scapularia ad mensuram scapularium nostrorum. De ieiuniis cibis et abstinenciis et culpis et aliis omnibus sic se habeant sicut et clerici. In labore tamen prelatus cum eis poterit dispensare. Soli non vadant sed cum socio clerico vel converso. Psalteria non habeant nec etiam aliquos alios libellos.
COP 1507: medesime disposizioni di COP 1380-1388, testo fissatosi e trasmesso per molti secoli.

Finis constitucionum[3]


[1] in profestis diebus = giorni non festivi, con ufficio di 3 lezioni (Ordinarium OP 1); a distinzione oppositiva dal seguente In festis

[2] = Ps. 50

[3] E a perfetta continuazione, la medesima mano trascrive le costituzioni papali, divenute cc. 16-17 di distinzione II.


precedente successiva