precedente successiva

  14 agosto 1301 fr. Tolomeo da Lucca

Esecuzione delle volontà testamentarie di Filippo di Cisti dei Carini, popolo Santa Trinita (ASF, SMN  11.VIII.1301). In calce al medesimo diploma, giunta del 14.VIII.1301: «fr. Bartolomeus de Luca ordinis fratrum Predicatorum necnon prior capituli et conventus fratrum Predicatorum de Florentia... et fr. Aliottus de Ubriachis dicti ordinis» attestano entrata in possesso.

Tolomeo di Fiadone dei Fiadoni da Lucca († 1327), completi elementi onomastici. SOPMÆ IV, 318-25.

17 agosto 1301 Tolomeo da Lucca

«Ser Paulus Cambii notarius, procurator subexecutor deputatus... a religiosis viris dno Acçone abbate abbatie Sancte Marie de Florentia et a fr. Alamanno guardiano fratrum Minorum Sancte Crucis et fr. Tholomeo priore fratrum Predicatorum florentini conventus, executoribus - ut dicitur - deputatis olim per dnum Schiactam condam dni Raynerii Rustichi de Abbatibus», loca terreno lavorativo con casa (ASF, SMN  17.VIII.1301).

■ «dnus Schiatta filius condam d. Bocche filii olim dni Raynerii Rustici de Abbatibus» nel testamento 9.II.1301; sceglie sepoltura in Santa Croce; dei commissari testamentari dà soltanto l’ufficio non il nome (ASF, SMN  9.II.1300).

settembre 1301 Tolomeo da Lucca

CP Todi settembre 1301: «Diffinitor capituli generalis fr. Ptolomeus prior Florentinus» (ACP 142/30); il CP era stato convocato per il 14 settembre (ACP 138/9-10). Supposta la celebrazione del CP 1301 alla data di convocazione, poiché anteriormente a tale data fr. Tolomeo risulta priore fiorentino, il suo priorato inizia con tutta probabilità dal mese successivo a CP 1300 convocato per il 22 luglio (ACP 135/20-21).

giugno 1302 Tolomeo da Lucca

CG Bologna giugno 1302: «In hoc capitulo fuit diffinitor fr. Tholomeus Lucanus tunc prior Florentinus» (Cr Ro 117).

Il priorato fiorentino di Tolomeo va fino al CP 1302 convocato per il 22 luglio (ACP 142/27-28). In maggio 1303 (CG Besançon 1303) fr. Tolomeo è priore di San Romano di Lucca (MOPH III, 322/9).

5 novembre 1302 Iacopo da Siena

SMN 5.XI.1302: «Religiosus et honestus vir fr. Iacobus de Senis ordinis Predicatorum prior capituli et conventus fratrum Predicatorum florentini conventus, sindicus et procurator religiosi et discreti viri fr. Bernardi de Burdegalia magistri generalis ordinis Predicatorum, ut de procura scriptum est publice per Prosdocimum filium Bianchini cartolarii sacri palatii notarium..., fecit substituit loco sui et posuit fratres Lottum de Septimello presentem et recipientem et Raynerium Cardinalis dicti ordinis et quemlibet in solidum ad omnia et singula facienda procuranda et exercenda que idem prior habuerit in mandatis» (ASF, NA 3140 (già B 2126), f. 84v). Stesso giorno e luogo: il priore fr. Iacopo da Siena istitutisce suo procuratore e nunzio speciale fr. Lotto da Settimello per muovere azione legale al fine di riscuotere dagli eredi del fu ser Michele del fu ser Iacopo di Ferraguidi quanto da questi donato in lascito «per manus dicti prioris pauperibus et piis locis» (ib. f. 84v).

Il CP Perugia 1302 era stato convocato per il 22 luglio (ACP 142/27-28), il CP Spoleto 1303 per l’8 ottobre (ACP 145/15-17).

29 luglio 1304 Giovanni di Falco d’Oltrarno (Firenze)

Monastero San Salvatore a Settimo 29.VII.1304: «Religiosi et honesti viri dominus donnus Gratia, abbas monasterii Sancti Salvatoris de Septimo cistersiensis ordinis, et fr. Iohannes condam Falchi, prior fratrum Predicatorum florentini conventus, commissarii et executores testamenti et ultime voluntatis olim bone memorie dni Andree filii condam dni Iacobi de Cerreto iudicis...» (ASF, NA 3140 (già B 2126), ff. 135v-136r).

Testamento del giudice messer Andrea del Cerreto ib., ff. 40v-43r (27.VII.1301), dove dei commissari testamentari (ai quali si aggiunge il guardiano dei frati Minori) si dà soltanto l’ufficio non il nome. Il guardiano di Santa Croce aveva rinunciato al commissariato (ASF, NA 3140, f. 136v: 29.VII.1304). Il CP 1304 era stato convocato per il 14 settembre (ACP 148/6-8).

 novembre-dicembre 1304 Giovanni di Falco d’Oltrarno

11.XI.1304. Il vescovo fiorentino autorizza i frati dell’ordine della Penitenza a restituire al convento domenicano, e al suo priore fr. Giovanni d’Oltrarno, beni a suo tempo affidati alla loro amministrazione (ASF, SMN  11.XI.1304; Dossier 264-67).

20.XI. 1304. Medesima transazione del documento precedente (ASF, SMN  11.XI.1304, giunta del 20.XI.1304; Dossier 267-74).

23.XI.1304. Il priore «fr. Iohannes Falchi» e il capitolo conventuale fanno procura generale per ricuperare beni del convento (ASF, NA 3141 (già B 2127), ff. 3v-4r).

17.XII.1304. Medesima transazione sotto l’esponente 11.XI.1304 (ASF, SMN  11.XI.1304, giunta del 17.XII.1304; Dossier 274-75).

16 gennaio 1305 Giovanni di Falco d’Oltrarno

«dns donnus Gratia abbas monasterii Sancti Salvatoris de Septimo cistersiensis ordinis et religiosus vir fr. Iohannes Falchi prior fratrum Predicatorum florentini conventus, commissarii testamenti et ultime voluntatis olim bone memorie dni Andree condam dni Iacobi de Cerreto», nominano procuratore per eseguire le ultima volontà del defunto (ASF, NA 3141, f. 7r: 16.I.1304/5).

Monastero San Domenico a Cafaggio, 19.I.1305. Testi «fratre Iohanne Falchi, fr. Lotto de Septimello OP et fr. Mosca condam Cambii de Fondole converso dicti monasterii». Tana del fu Cambio di Falco, nipote di fr. Giovanni d’Oltrarno, si fa monaca («obtulit ac etiam dedicavit se et sua bona omnia mobilia et immobilia») nel monastero domenicano San Domenico nelle mani della priora suor Iacopa dei Rimbertini (ASF, NA 3141, f. 7v: 19.I.1304/5).

24 maggio 1305 Giovanni di Falco d’Oltrarno

Medesima transazione sotto l’esponente 11.XI.1304 (ASF, SMN  11.XI.1304, giunta del 24.V.1305; Dossier 275).

29 luglio 1305 Giovanni di Falco d’Oltrarno

«Actum apud monasterium Sancti Iacobi de Ripolis de prope Florentiam, presentibus fratribus Iohanne priore, Guernerio de Vecchiis, Aliotto de Ubriachis et Petro de Florentia ad hec vocatis et rogatis testibus». Monacazione di donna Ravenna, vedova di Borghese di Domenico e figlia del fu Bindo di Boninsegna (ASF, Corporaz. relig. soppr. da Pietro Leop. [=CRS], S. Iacopo a Ripoli 1 n° 70: 29.VII.1305).

Nel CP Rieti settembre 1305 è assolto anche il priore fiorentino, e si stabilisce che i priori assolti non siano rieletti nei medesimi conventi (ACP 154/11-15). Le assoluzioni priorali di CP Siena settembre 1306 sono tronche della lista nominativa (ACP 162/15-17).

20 gennaio 1307 Giovanni di messer Ruggeri dei Tornaquinci da Firenze

«Religiosus vir fr. Iohannes de Tornaquinciis prior fratrum Predicatorum de Florentia, executor seu fidecommissarius testamenti olim conditi per Dinum notarium filium quondam Gianni de parrochia Sancti Laurentii florentini..., tamquam executor... constituit suum procuratorem verum et legitimum fr. Lottum de Septimello OP ad vendendum (...). Actum Florentie apud ecclesiam SMN, presentibus testibus Raynerio Bellondi..., Dominico olim Bindi de Alleis et fr. Petro di Florentia converso fratrum Predicatorum» (ASF, Dipl. S. Iacopo a Ripoli 20.I.1306).

«Frater Iohannes filius olim domini Rogerii de Tornaquincis, sacerdos et predicator. Fuit prior in conventu florentino et in Sancta Sabina», † 1313 (Cr SMN 207).

31 gennaio 1307 Giovanni dei Tornaquinci

«Religiosus vir fr. Lottus de Septimello ordinis Predicatorum de florentino conventu, procurator religiosi viri domini fr. Iohannis de Tornaquincis prioris fratrum Predicatorum de Florentia executoris seu fideicommissarii testamenti ser Dini filii olim Gianni de populo Sancti Laurentii...» (ASF, CRS, S. Iacopo a Ripoli 1 n° 72: 31.I.1306).

9 febbraio 1307 Giovanni dei Tornaquinci

«Cum olim Cosa Capi mercator artis de Calimala, officialis dicte artis ad locandum possessiones et bona Opere Sancti Iohannis di Florentia, que Opera sub cura et gubernatione dominorum consulum et artis Callismale prout dicitur requiescit, ... locavit et concessit ad affictum ser Dino notario olim Gianni... unum petium terre (...). Hodie coram me Raynerio notario... fr. Lottus de Septimello ordinis Predicatorum... procurator religiosi viri domini fr. Iohannis de Tornaquinciis prioris fratrum Predicatorum de Florentia executoris testamenti dicti ser Dini,... vendidit... » (ASF, Dipl. S. Iacopo a Ripoli 9.II.1306).

29 luglio 1307 Giovanni dei Tornaquinci

SMN 29.VII.1307: alla presenza di fr. Pietro d’Orvieto priore provinciale e di fr. Giovanni dei Tomaquinci priore di SMN, fr. Pace di Gualterone esegue volontà testamentaria di Neri del fu Piero di Guardi (ASF, SMN  29.VII.1307).

Le assoluzioni priorali dei CP Foligno settembre 1307 e Perugia 1308 sono tronche della lista nominativa (ACP 166/7-10; 170/13-14; 171/20-22).

13 marzo 1309 Guarnieri dei Vecchietti da Firenze

«dna Ciabe vidua uxor olim Masi d. Ruggerini de Minerbettis et filia olim Schiatte Ubertini, et dna Lippa pinçochera de vestitis fratrum Predicatorum..., et ser Thomasus rector ecclesie Sancti Miniatis inter Turres et fr. Iohannes filius olim Falchi subprior ordinis fratrum Predicatorum, executores testamenti conditi a dicto Maso», vendono terreni relativi al testamento.

«Item eodem die. Fr. Guernerius filius olim Bernardi de Vecchiis prior, ut asserit, fratrum Predicatorum et executor dicti testamenti... adprobavit et affirmavit dictam venditionem» (ASF, Dipl. S. Domenico del Maglio 13.III.1308).

Fr. Giovanni di Falco d’Oltrarno qui sottopriore di SMN; nel 1307 e 1308 era stato priore di Santa Maria sopra Minerva in Roma (ACP 168/16-17; ASF, NA 3141 (già B 2127), f. 32v: 11.I.1306/7; Cr Ro 118).

1 agosto 1310 Giovanni di Falco d’Oltrarno (Firenze)

Perugia, 1.VIII.1310, deposizione giurata di fr. Nicola di Brunaccio da Perugia, priore perugino, sulla presunta indulgenza concessa da Benedetto XI alla chiesa domenicana di Perugia:

«Item cum ego essem Padue in capitulo generali [1308] rogavi fr. Iohannem de Ultrarno, priorem nunc fratrum Predicatorum de Florentia qui tunc erat sotius diffinitoris capituli generalis [ACP 168/15-17; Cr Ro 118], quod ipse cum iturus esset Vicentiam (? ? ?) dignaretur domino episcopo vicentino et amore mei ex parte mea rogaret dictum d. Altogradum de indulgentia perusina, que dicitur esse in loco fratrum Predicatorum, manifestare dignaretur; et gratia mei dictus dominus per predictum fratrem Iohannem, sicut ab ore eius audivi, in hec verba: Dicas fratri Nicolao [quantum?] novi ex parte mea quod indulgentia posita Perusii per d. Benedictum in loco Predicatorum est maxima; sed de ordine verborum domini pape non plene recordor, sed volo conferre cum domino episcopo ferrariensi et domino mantuano qui mecum fuerunt presentes» (ASPg, Corporaz. relig. soppr., S. Domenico, pergam. 25: 1.VIII.1310). La pergamena è lacera in più punti.

Cf. AA. VV., Indulgenza, città, pellegrini. Il caso della perdonanza di San Domenico di Perugia, Perugia (Ministero Beni Culturali, Archivio di Stato di PG) 2001.

Il CP Orvieto 1310 era stato convocato per il 14 settembre (ACP 175/22-23), e poiché in questa data fr. Giovanni d’Oltrarno era già priore fiorentino, il suo priorato deve rimontare a poco dopo CP 1309 convocato per il 14 settembre (ACP 171/28-29).

3 agosto 1310 Giovanni di Falco d’Oltrarno

«Religiosa mulier d. Katerina, pinçochera de habitu fratrum Predicatorum ordinis beati Dominici, filia condam Baldovini del Barone de populo Sancti Michaelis Bertelde morans in populo Sancti Petri Bonconsilii de Florentia,... dedit et donavit libere... religioso viro fr. Iohanni Falchi de Ultrarno priori florentìno conventus fratrum Predicatorum ecclesie SMN, recipienti pro monasterio dominarum Sancti Iacopi de Ripolis,... quendam cultum cum duabus domibus et puteo posit(um) in populo Sancti Petri de Monticellis». Tra condizioni e obblighi: «a die obitus prefate dne Katerine ad unum mensem proxime tunc futurum, dare et solvere fratri Baroni de ordine fratrum Predicatorum, fratri germano huius donatricis,... lib. 100 f. p.» (ASF, CRS, S. Iacopo a Ripoli 3 n° 86: 3.VIII.1310).

28 febbraio 1311 Giovanni di Falco d’Oltrarno

Monastero San Iacopo a Ripoli. Dia, moglie di Giovanni del fu Lapo di Barduccio da Campi e figlia di Avogado degli Avogadi di Porta Rossa, si dona insieme con le figlie Bartolomea e Giovanna al monastero col consenso del marito Giovanni. «Presentibus ad hec testibus fr. Iohanne Falchi priore florentini conventus fratrum Predicatorum ecclesie SMN, fr. Ricculdo de eodem conventu» (ASF, CRS, S. Iacopo a Ripoli 3 n° 89a: 28.II.1310).

6 marzo 1311 <Giovanni di Falco d’Oltrarno>

Religioso viro in Christo nobis carissimo fratri   .   .    priori fratrum ordinis Predicatorum de Florentia, vel eius vices gerenti, Arnaldus miseratione divina Sancte Marie in Porticu diaconus cardinalis salutem in eo qui est omnium vere salus.

Cum venerabilem patrem fr. Guidonem, Dei gratia ferrariensen episcopum, ab interdicti, suspensionis et excomunicationis sententiis quas incurrerat occasione cuiusdam contunacie sue, auctoritate domini nostri summi pontificis nobis commissa oraculo vive vocis duxerimus obsolvendum iuxta formam ecclesie consuetam, volumus et mandamus quat(inus) coffinos sive cassas cum libris et rebus aliis ad episcopum ipsum et episcopatum suum ferrariensem spectantes, quos et quas penes vos et in conventu vestro reponi et consignari mandavimus, fr. Guidoni ferrariensi episcopo supradicto vel eius fideli nuncio vice sui, quandocumque post receptionem presentium per se vel per alium vos requisiverit, secure tradatis et libere ac plenarie consignetis. In cuius testimonium presentes licteras exinde sibi fieri fecimus et sigilli notri munimine roborari. - Datum Avinione die VI mensis martii, pontificatus domini Clementis pape V anno sexto (ASF, SMN  6.III.1311).

Guido da Montebello o da Vicenza OP, fl. 1290-1332: SOPMÆ II, 78-80; IV, 98.

27 marzo 1311 Giovanni di Falco d’Oltrarno

SMN 27.III.1311. Fr. Corrado da Pistoia OP, vescovo di Fiesole, presiede l'ordinazione generale, celebrata in SMN; testi «fr. Iohanne priore conventus florenini et fr. Scolario Squarcie et fr. Iohanne Pilastris de Florentia dicti ordinis et conventus».

Ordinati al suddiaconato: «fr. Guido de Monte Grossoli, fr. Nicolaus de Soldaneriis de Florentia, fr. Iohannes de Bachannusciis [= Becchenugi] de Florentia, fr. Franciscus Amicini, fr. Iohannes Orlandi, fr. Dominicus Bonagratie, fr. Bartolus de Infangatis», frati domenicani del convento fiorentino; fr. Ambrogio da Pisa "ordinis heremitorum" del convento fiorentino, fr. Paolo da Firenze dell'ordine degli Umiliati del convento fiorentino (Arch. Vescovile di Fiesole, VIII.A.2 Liber ordinationum f. 14v).

marzo-luglio 1311 Giovanni di Falco d’Oltrarno

Una lettera non datata di «fr. Iohannes fratrum ordinis Predicatorum in conventu florentino prior indignus» al cardinal Niccolò da Prato OP raccomanda la causa dei frati nella vertenza col clero fiorentino sul lascito di panni preziosi al convento domenicano fatto in fin di vita da messer Betto dei Brunelleschi. La lettera, presumibilmente andata perduta insieme al fondo diplomatico di San Domenico di Prato, fu pubblicata da V. Fineschi, Supplemento alla vita del cardinale Niccolò da Prato religioso domenicano, Lucca 1758 (stampato anonimamente), 38-39, a sua volta riprodotta in Necr. II, 423-24. Una trascrizione manoscritta del Fineschi (1754), inviata all'archivio generale dell'ordine OP, è conservata in AGOP XIV lib. A, I, ff. 90 e 93; esemplare con diritto di precedenza alla stampa 1758 e sua riproduzione Necr. II, 423-24.

Necr. II, 423-2

AGOP XIV lib. A, I, ff. 90 e 93

qui nos questium suo modo (II, 423) qui nos questiunt suo modo
qua dicti Clerici sibi deberi (II, 423) quas dicti clerici sibi deberi
Cuius autem auctoritate hoc faciunt, cum... (II, 424) Cuius autem auctoritate hoc faciant, cum...
debuissent se amicum medium (II, 424) debuissent saltem se amicum medium
sic prorupte hoc fulgurans tonitruum produxerunt (II, 424) sic prorupte tonitruum hoc fulgurans produxerunt

La lettera suppone la morte di Betto dei Brunelleschi († 8.III.1311) e suppone l’emanazione delle ordinazioni del clero contro i frati: «... contra nos ordinationes mirabiles et indebitas fulminantes. Statuerunt enim per omnes clericos tam in civitate quam extra sub certa pecuniaria pena, quod nullus clericus vel sacerdos nobis elemosinam tribuat, nec ad hospitium vel comestionem recipiat, nec ad predicationem invitet nec patiatur nos in sua ecclesia predicare; quod etiam dehonestius est, predicatione maioris ecclesie in vesperis singulis diebus dominicis nos privarunt, quam a LX annis notorium est nos absque molestia libere ac continue habuisse; superaddentes etiam quod nullus fratrum nostrorum audeat eorum ecclesiam introire» (AGOP XIV lib. A, I, f. 93r; cf. Necr. II, 424). Questo brano riassume puntualmente le ordinazioni del clero contro i frati, emanate «anno Domini 1310/1 de mense martii» come riferite nella lettera di Ruggeri da Casole OP vescovo di Siena delegato sulla lite (ASF, SMN  16.IV.1311). Il 31 luglio 1311 la lite era ricomposta, testimonia il sermone De pace IX di Remigio dei Girolami (MD 1985, 195-98). La lettera di Giovanni è presumibilmente di poco posteriore allo scoppio della lite e alle sanzioni di marzo 1311.

Lista completa dei documenti del fondo diplomatico relativi alla lite: ASF, SMN  14.III.1310/1; 15.III.1310/1; 22.III.1310/1 (in Fineschi 334-35 si corregga l’anno MCCCXII in «MCCCX» e conseguentemente in Necr. I, 311 n. 15); 16.IV.1311; 19.IV.1311; 21.IV.1311; 1.V.1311; 18.V.1311; 10.VI.1311 a quaderno; 15.VI.1311 a quaderno; 23.VI.1311 a quaderno.

10 maggio 1311 Giovanni di Falco d’Oltrarno

Capitolo SMN. «Religiosus vir fr. Iohannes Falchi de ordine Predicatorum prior fratrum capituli et conventus florentini» e frati capitolari nonominano fr. Iacopo Ghezzo da Siena, lettore del convento fiorentino, fr. Riccoldo da Monte di Croce e il giudice messer Ugolino di Cardinale dei Tornaquinci procuratori nella lite tra frati OP e clero secolare fiorentino (ASF, SMN  10.VI.1311 a quaderno, ff. 7v-8r).

3 luglio 1311 Giovanni di Falco d’Oltrarno

Capitolo SMN. «Fr. Iohannes Falchi de ordine Predicatorum prior fratrum capituli et conventus florentini» e frati capitolari nonominano ser Cello di Peruzzo procuratore nella lite col clero presso il vescovo fiorentino, arbitri della causa, podestà e capitano di Firenze (ASF, SMN  10.VI.1311 a quaderno, ff. 14v-15v).

Nella lista dei priori assolti dall’ufficio nei CP Viterbo settembre 1311, Orvieto settembre 1313, Siena 1314, non compare quello fiorentino (ACP 181/9-12; 188/4-11; 191/30-33); nessuna lista d’assoluzione in CP Lucca settembre 1312. Il 6.XII.1313 fr. Giovanni d’Oltrarno appare come sottopriore e vicario del priore (ASF, NA 11484 (già L 76), f. 90r).

Il testo della Cronica (Necr. I, 38 n° 224) va letto: «Fr. Iohannes de Ultra Arnum sacerdos et predicator, vir magne religionis et discretionis ac ordinis sui çelator et promotor precipuus, in rebus tam agendis quam consulendis admodum providus et circumspectus, in procurandis etiam temporalibus rebus quam plurimum sollicitus et gratiosus».

precedente successiva