precedente successiva

Malmantile, chiesa dei Santi Jacopo e Filippo a Lecceto - Esterno.jpg

Ospizio Santa Maria Assunta di Lecceto

(1475 ca. - 1810)

del convento San Marco di Firenze ■

 

■ Ospizio (non convento!) domenicano appartenente alla circoscrizione conventuale di San Marco di Firenze (salvo un breve periodo di concessione al convento fiesolano, 1492-98 circa).

■ Lecceto, nel comune di Lastra a Signa, in provincia di Firenze (da distinguere dall'omonimo Lecceto in provincia di Siena).

Emilio Panella OP, novembre 2017

 

Caldine

ë

 

 

Bibliografia di base.

Chronica conventus Sancti Marci de Florentia, Firenze, Bibl. Laurenziana, S. Marco 370. Vedi Index, voce "Lecceto". Progettatore e primo cronista di tale Chronica: fra Roberto Ubaldini da Gagliano o da Firenze (OP 1489, † Siena 3.I.1534/5 settantenne), che vi lavora tra gli estremi 1505-1509.

A. Zucchi, Gli Ospizi Domenicani in Toscana, Firenze 1946-47, pp. 71-84 per quelli dipendenti dal convento San Marco. Originale in «Memorie domenicane» 64 (1947) 54-56. Talune importanti notizie rimontano a L. FERRETTI, L'Ospizio di Lecceto, «Rosario - Memorie domenicane» 1907, pp. 59-63, che non trovo nella nostra bibl. fiesolana.

Dall'autostrada: uscita Firenze-Scandicci; indicazioni per Lastra a Signa: prendere la superstrada FI-PI-LI direzione Pisa-Livorno e uscire a Lastra a Signa. Proseguire seguendo sempre le indicazioni di Lastra a Signa. Dopo l'incrocio semaforico di Lastra a Signa seguire per Malmantile. All’inizio del paese imboccare la via s. Salvadore. Seguire le indicazioni: Chiesa dei Santi Filippo e Jacopo - "Eremo di Lecceto - Casa di Spiritualità".

http://www.eremodilecceto.it/index.php?option=com_content&view=article&id=55&Itemid=63

 


 

Firenze, 30 ottobre 1481

«Locus qui dicitur Sancte Marie de Licceto et Omnium Sanctorum in comuni Gangalandi, comitatus Florentie, fuit acceptatus pro ordine, et institutus super eodem vicarius frater Dominicus Guerrruccius de Florentia, qui eundem erexit et construxit sua opera et industria ex elemonsinis, et habet auctoritatem quam habent priores conventuales in conventibus suis, et potest dispensare [dippensare scr.?] cum eisdem in pena que debitur pro fractione silentii, et recipere fratres undecunque veniant, dummodo habeat licentiam a suis superioribus, et potest conversos recipere, et potest ibi et alibi predicare elemosinasque retinere pro usu eius et fabrica dicti loci. Et quod nemo inferior etc. Datum Florentie, die xxx  octobris 1481» (Registrum litterarum magistri Salvi Cassetta de Panormo, Archivio Generale dell’Ordine dei Predicatori (Roma, Conv. Santa Sabina), IV.6 (1481-83), Provincia Romana, f. 65v).


Gangalandi (originariamente nome di famiglia ghibellina) = antica comunità di Lastra, prov. Firenze.


fra Domenico di Pietro dei Guerrucci da Firenze, OP 1440 ca., 8.X.1485

«Frater Dominicus Petri de Guerrucis, qui postea heremiticam vitam duxit in loco Iliceti, nunc membrum huius conventus» (Chronica conventus Sancti Marci de Florentia, f. 91v, n° 29), tra coloro che vestono l'abito domenicano e professano tra 1439 e 1444.

«Frater Dominicus Guerrucius de Florentia, conventus huius nativus. Heremi quae in agro Gangalandio Ilicetum appellatur, nunc conventus huius hospitium est, diu extitit cultor. Tandem viija octobris, in Nativitate videlicet virginis perpetuae Dei genetricis Marię, 1485, hora die[?] xxij circiter, humanis exemptus est» (ibidem, f. 148r).


Una memoria personale di fra Domenico Guerrrucci - senza data cronica - circa le origini dell'ospizio di Lecceto è riportata in A. Zucchi, Gli Ospizi Domenicani in Toscana, «Memorie domenicane» 64 (1947) p. 55 n. 77, che a sua volta la trascrive da L. FERRETTI, L'Ospizio di Lecceto, «Rosario - Memorie domenicane» 1907, pp. 59-63. Importante, certo, ma bisognerebbe recuperare e trascrivere dall'originale.


4 ottobre 1491

«Frater Silvester Evangeliste de Marradio accepit habitum clericorum die 4 octobris 1491 per manus fratris Dominici de Mugello vicarii in loco Iliceti, et ibi mansit in habitu per duos menses. Deinde, ad instantiam reverendi vicarii Tuscie fratris Hieronimi de Marruffis [OP 1460, † 2.II.1492/3] et dicti fratris Dominici de Mugello, fuit receptus in hoc conventu fesulano, ubi tempore suo fecit professionem in manibus fratris Martini de Bononia predicti» (Cronica conventus Sancti Dominici de Fesulis OP, ms originale nell'archivio del medesimo convento, f. 99r).

In margine destro, mano di poco più tardiva scrive: «Nota quod hospitium Licceti erat sub hoc conventu quando frater Silvester de Marradio accepit habitum, et hoc apparet quia frater Dominicus de Mugello erat vicarius huius conventus».

15 maggio 1492

«Locus Leceti(?) incorporatur et unitur conventui fesulano Congregacionis Lombardie. Die 15 maii <1492>, Venetiis» (Registrum litterarum magistri Ioakini Turriani Veneti, AGOP IV.10 (1491-94), f. 75r).

■ 1496-1498

«XXVIImus prior tertia vice, ut fidelis cultor Trinitatis, eligitur frater Franciscus Bernardi Salviatus, confirmatusque a reverendo vicario generali fratre Hieronymo de Ferraria, onus regiminis subiit xviija die mensis maii Mcccclxxxxvjto ac magno cum religionis exemplo prefuit ad mensem aprilem Mcccclxxxxviij. Tempore eius magnas rerum varietates conventus hic et congregatio nostra passa est. Nam cum duobus annis in prioratu mansisset, priore quidem anno tam in spiritualibus quam temporalibus satis florentes res nostrę fuerunt. Sed insequente altero anno, conversus est in luctum chorus noster. Sed quia plurima eorum que tunc temporis contigerunt in priore chronicę huius parte comprehensa sunt, superfluum esset hic ea iterum inculcar.

Eius tempore receptus fuit locus Iliceti in agro Gangalandii, constructus a fratribus ?? conventus Sancti Dominici de Fesulis, in membrum huius conventus, conditionibus et pactis quae stipulatione solemni in acta huius conventus relata sunt. Cuius loci, inspecto salubri aere, et nemoris ambitu et aedificiis auctus est; hoc ipsum procurante fratre Gregorio de Milano [OP 1473, 1530], converso, viro de vitę integritate et eximia erga aegrotantes fratres sollicita charitate, numquam digne satis laudato» (Chronica conventus Sancti Marci de Florentia, f. 73v).

■ racconto delle origini

«Oratorium Iliceti sub t(itul)o Assumptionis beatę Marię hanc originem habuit. Nam communitas gangalannica donavit et dedit xxxta iugera terrę fratri Dominico Guerruccio, filio huius conventus, et ibi vitam heremiticam duxit. Veniens ad mortem [8.X.1485], reliquit et donavit predictum locum conventui Sancti Marci, in quo mortuus est et sepultus. Omnia autem que ibi apparent, a fratribus sum empta. Frater autem Hieronymus Marruphus [OP 1460, † 2.II.1492/3], vicarius Thuscius generalis, hunc locum fratribus fesulanis concessit. Sed quia non dicitur datum, cum datum ab eo qui de iure dare non potest, ideo nulla fuit ipsa donatio. Post mortem [23.V.1498] autem fratris Hieronymi de Ferraria, patres conventus in capitulo hic celebrato petierunt predicutm locum a magistro ordinis [1487-1500] Ioachimo Veneto sibi restitui, tamquam datum ab eo qui dare non poterat. Quod et obtinuerunt, ut extant literę eiusdem patentes, irritantes et annullantes dictam concessionem loci, denuo fratribus Sancti Marci concedens locum Iliceti cum omnibus suis iuribus. Fratres autem tenentur singulis annis perpetuis duraturis, nomine census, dare et offerre libram unam cerae predictę communitati ut loci patronae» (Chronica conventus Sancti Marci de Florentia, f. 24r).


Il brano Oratorium Iliceti redatto e inserito successivamente, dalla medesima mano (ma più senile) - sembrerebbe.


28 aprile 1523

«MDXXIII. [Vigesima quinta] congregatio capituli generalis, de consilio patrum in conventu S. Marci translata ex Fesulis, celebrata est anno predicto, XXVIII die aprilis, sub vicario generali fr. Barholomeo de Faventia anno primo vicariatus eius, in oratorio nostro Liceti, ratione pestilentie ac causis aliis rationabilibus, et infra dies quatuor expedita est, et licentiati fratres in proprios conventus, ... » (R. Creytens, Les actes capitulaires de la Congrégation toscano-romaine..., «Archivum Fratrum Praedicatorum» 40 (1970) 176-179).

■ vestizione di terziario a Lecceto, 1556-1559 circa

«Frater Ioannes Baptista de Burgo Sancti Sepulcri, in saeculo Niccolaus nuncupatus, annorum sexdecim primo indutus est habitu tertiariorum apud Illicetum a ven(erabili) patre fratre Ioanne Baptista Bartholo, in quo laudabiliter per tres annos perstitit. Ac deinde xviiijm agens annum, de licentia rev.di provincialis et consensu fratrum Sancti Marci, a quibus uninimiter receptus fuit, accepit habitum conversorum die xvija martii M.D.lviiij°, a ven(erabili) patre suppriore fratre Thimotheo Riccio, sibi demandata comissione a rev.do patre provinciale [sic], totum ordinem tunc moderante rev.mo patre fratre Vincentio Iustiniano Genuensi. Fecit autem professionem suam solennem in manibus rev.di patris prioris Sancti Marci, fratris Taddei de Bartholis, die xxiiij martii M.D.lx, circa horam noctis decimam, magistro ordinis existente qui supra» (Chronica conventus Sancti Marci de Florentia, f. 120v).

■ 18 marzo 1562/3

«Die 18a martii, eodem millesimo currente <scil. 1562>, adepti sumus quoddam predium in parochia Divae Mariae a Lamole, in confinio nemorum nostrorum Iliceti; vulgo dicitur Seralingo. Id evenit quia Franciscus, filius Zenobii ser Francisci, absque liberis ex sua vita migravit. Nam ita Zenobius in suo ultimo testamento decreverat. Cum hoc emolumento aliquid oneris habemus, ut videre est in volumine sacristae cęnobii Divi Marci» (Chronica conventus Sancti Marci de Florentia, f. 38v).


□ Lamole, borgo di Greve in Chianti (FI).


■ spese fatte per l'ospizio di Lecceto

Tra le pagine lasciate bianche nella Chronica conventus Sancti Marci e destinate agli aggiornamenti, due inserzioni eterogenee: Memoria de expensis factis a conventu Sancti Marci pro hospitio Lecceti, f. 208r-v; Mirabilis punitio Dei contra patrem maledicentem filium religosum (1520), f. 219r.

Chronica conventus Sancti Marci de Florentia, f. 208r:

«Hic fit memoria de expensis factis a conventu Sancti Marci de Florentia pro hospitio Lecceti, et pro terris ibidem a fratribus Sancti Marci emptis.

A comunitate Gangalandi habuimus staiora 30 terrę boschate, quam terram comunitas prefata donavit fratri Dominico de Guerruccis, professo ispius conventus, de qua terra per singulos annos libram cerę solvimus dicte comunitati pro censu et recognitione patronatus.

A comunitate prefata emimus staiora terrҿ 237 ??? ut supra, de qua emptione extat contractus in deposito conventus. Pecuniҿ autem huiusmodi habite sunt in elemonam a Hieronimo Rosso, qui postea fuit nostri ordinis professus et filius istius conventus.

A magistro Marco chirurgico de Florentia emimus staiora 84 terrҿ boschatҿ ut supra, de qua emptione apparet instrumentum, de quo rogatus ser Alb?? notarius florentinus.

A comunitate Gangalandi ut supra emimus staiora 95 terrҿ boschatҿ, de qua emptione apparet instrumentum, et est in deposito conventus.

A magistro Marco ut supra emimus staiora 17 terrҿ boschatҿ, de qua emptione apparet instrumentum, et est in deposito conventus, de quo fuit rogatus ser Philippus de Cionis notarius florentinus.

A societate Virginis in comunitate Gangalandi emimus partem terrҿ boschatҿ ut supra, staiora 95, de qua emptione extat instrumentum, rogatus ser Philippus supradictus.

Pro lignamine empto ad huiusmodi hedificium construendum dum adhuc viveret frater Hieronimus, et pro vectura eiusdem, duchatus saxaginta quattuor de auro, s. 64.

Item pro expensis factis in hedificationem dicti loci duchat. quinquaginta de auro, quos dedit nobis Theodoricus Alemannus, fratris Nicolai de Alemannia germanus, in elemosinam s. 50.

Item pro eadem structura ducati trigina sex de auro, quos dedit nobis frater Franciscus Salviatus in elemosinam, dum esset vicarius generalis, s. 36.

|208v|

Item a Bartholomeo de Columbis, patruo fratris Laurentii de Columbis, pro dicta hedificatione duchatos vigintiocto de auro, s. 28.

Item ex folia et lignis minutis venditis, de dicto loco extractis, ducatos quinquaginta, quos expendimus in dicti loci hedificatione, s. 50.

Item a fratre Stephano M?eo de Castrocaro et a fratre Philippo Lapaccino habuimus ducatos viginti pro dicta fabrica, s. 20.

Item a fratre Bartholomeo de Faventia pro dicta fabrica habuimus ducatos quinquaginta de auro, s. 50.

Item habuimus a domina Silvaggia de Strozziis habuimus [sic] ducatos quadraginta de auro pro dicta fabrica, s. 40.

Item ab heredibus Philippi de Strozziis habuimus pro dicta fabrica ducatos quadringentos et viginti, s. 420.

Item a diversis personis in elemosinam habuimus pro dicta fabrica duchatos vigintiquinque de auro, s. 25.

1810 soppressione napoleonica; 1876 acquisizione da parte della diocesi fiorentina

Notizie da: http://www.eremodilecceto.it/

portico«L'Eremo di Lecceto fu fondato da Filippo Strozzi il Vecchio verso il 1480, sul luogo in cui un frate domenicano aveva iniziato a costruire un romitaggio. Passato al Convento di San Marco in Firenze agli inizi del Cinquecento, in seguito ad alterne vicende fu acquistato nel 1876 dalla diocesi per accogliere i seminaristi durante i mesi estivi. Recentemente restaurato, l'Eremo di Lecceto è oggi Casa di Spiritualità della Diocesi di Firenze e la sua animazione è affidata ai Padri Sacramentini».

«Nel 1810 Lecceto fu soppresso dal governo napoleonico anche se gli Strozzi rimasero proprietari dell'immobile. Nel 1876 l'Arcivescovo di Firenze Eugenio Cecconi lo acquistò per destinarlo a soggiorno estivo del seminario maggiore. Da questo momento Lecceto è ricordato come la "Villa del Seminario" e fin dall'estate dello stesso 1876 vi furono ospitati i giovani seminaristi. Nel 1877 iniziarono i lavori di ampliamento e di ristrutturazione che si conclusero nel 1882. L'edificio aveva così assunto l'aspetto grandioso che lo caratterizza. A partire dai primi anni settanta del xx° secolo l'edificio è stato sottoposto ad un radicale restauro».

 


 

 Risultati immagini per Lecceto

finis

precedente successiva