⌂ 91. Frater Richus Iacobi, sacerdos et predicator. Fuit bone religionis et laudabilis vite et utilis et fructuosus in exterioribus procurandis. Hic fuit supprior bis in nostro convenu et prior Narnie et visitator in parte provincie. Obiit autem plenus dierum in senectute bona, habens in ordine annos xlv, sub annis Domini Mccc.xviij.
MOPH XX, 167/9 (1307).
92. Frater Iohannes Nerii, germanus fratris Katalani superius memorati, sacerdos. Devotione sua fere a pueritia informatus, vitam laudabilem gessit in converssatione pacifica. Hic fuit supprior tiburtinus et multis annis novitiorum magister. Qui gravi infirmitate tisis diu vexatus, tulit in patientia mangna; et sic solutus a corpore migravit ad Dominum Iesum Cristum dominica die ante Ascensionem Domini M°cccxviij.
■ dominica die ante Ascensionem = 28 maggio 1318.
|61/90|
93. Frater Tedericus domini Çacharie, sacerdos et predicator. Fuit nepos carnalis venerabilis patris domini Tederici de Urbeveteri, tituli penestrini episcopi cardinalis. Hic, gratia sui patrui, plurium cardinalium extitit dommicellus. Qui et uxorem duxit de nobili prosapia de Civitate, aspectu venustam ac morum honestate hornatam. Qui tactus dolore intrinsecus de preteritis si quit [= quid] mali egerat contra Deum, habitum religionis adsu(mp)sit et cingulum militare. Factus milex militie beate Marie virginis, pluribus annis existens in domo paterna cum sua uxore et nunquam diem pretereundo in quo offitium tam diurnum quam nocturnum diceret sollicite et devote in breviario ordinis, nec non omni die nostram eclesiam visitabat. Qui et perfectiorem vitam agere volens, consilium servavit Salvatoris dicentis «Qui non reliquerit patrem et matrem, uxorem et filios, non potest esse meus discipulus» [cf. Lc 14,26]. Cuius consilium tenens ut preceptum, quam citius potuit executioni mandavit. Nam suos genitos nondum provecte etatis adultos seculo derelinquens ac suam coniugem sanctis exortationibus inducens, ipsam reclusit pro moniali in monasterio Sancti Pauli nostri ordinis. Fecit etiam et quidam merito commendandum pietatis opus: nam quandam iuvenculam nobilem genere se(t) omnimodo div<i>tiis destitutam et ex utroque parente orbatam, de bonis propriis dotando, pariter cum sua coniuge in supradicto monasterio conllocavit. Et modico tempore quo in ordine fuit et ante ingressum, plurimas et largas elemosinas pauperibus erogavit. In Domino autem requievit apud Viterbium sub Mcccxviij; qui et in ordine vixit annis viij.
■ D. Waley, Mediaeval Orvieto, Cambridge 1952, 156-57, Tab. III.
94. Frarer Dominìcus Pepi dictus Acetum, sacerdos et predicator. Fuit supprior in convento urbevetano et longo tempore extitit in mensa correptor ex eo quod bibliam per excellentiam bene noverat; nec non et offitium tam diurnum quam nocturnum quam etiam rubrichas ordinarii optime memorie conmendavit, in hoc excedens alios fratres choetaneos suos. Fuit nichilominus homo mangne orationis, secum potius eligens habitare. Qui diutinam passus egritudinem de podagra et cidagra in patientia mangna, vivens in ordine annis xlv, et de mense februarii migravit ad Cristum sub annis Domini M°ccc°.xx°.
95. Frater Iohannes Raynerii dictus Bacheca, de domo filiorum Rubei, sacerdos et predicator. In sua iuventute legit logicalia fratribus iunioribus |62/92| per capitulum provinciale positus. Demum soli Deo vacare cupiens, a studiis artium se sutraxit [sic], carnem suam mortificans potius quam castigans, s(ilicet) vigiliis ieiuniis et abstinentiis necnon in oratio<n>ibus persistendo nocte dieque, ac etiam una tunica cilicina hyemali tempore contentus, affligens se ultra quam sua valitudo permicteret. Propter que multis annis postmodum fuit languidus et egrotus. Fuit nichilominus supprior urbevetanus et factus visitator per capitulum provinciale.
Nec est obmitendum quod eius sanctitati actestatur. Nam sanctimonialis quedam nostri monasterii Sancti Pauli habens circa pectus acutissimam punctionem, quam ex sui honestate medico nec suo uterrino [sic] fratri qui physicus erat volebat ostendere, cum autem ipsa in choro pro anima fratris prefati psalterium diceret et aliquantulum dormitaret, antedictus frater eidem apparuit vocans eam nomine proprio dicens: «Soror Clara, multum michi in mea infirmitate servivisti; nunc autem tu magna egritudine gravaris et me invocas ad tui liberationem, quod et facio in nomine Domini: te scias esse sanandam». Et ipse frater defunctus visum est ei ut manum poneret super appostema, quod erat in pectore concreatum. Que statim in istanti, sine temporis intervallo, se senssit perfectissime esse curatam.
Qui et in ordine vixit annis xxv, obdormiens in Domino sub Mccc°xx°.
96. Frater Guido domini Aringerii de Phylippensibus. Ante ingressum ad ordinem, de insingni genere duxit uxorem et ex ea duos procreavit filios; qua subtracta de medio per mortis ochasum, ad ipsos suos natos propter Cristum paternum mitigavit affectum eos seculo derelinquens, nec tamen in etate adultos. Qui soli Deo cupiens militare, nostrum intravit ordinem, vivens inter fratres pacifice et devote, tempus suum ducens precipue in obssequium infirmorum. Demum factus sacerdos, cotidie celebrabat, de virtute in virtutem proficiens usque ad terminum vite sue. Vixit autem in ordine annis xj, requiescens Viterbii de mense angusti sub Mccc°xx.
97. Frater Fredericus Testa. Fuit lector in Seraçana et extra dyocesim urbevetanam. Quocumque pergebat, erat quam plurimum |63/93| gratiosus in sermone ad clerum et verbo predicationis ad populum. Qui fuit Dei gratia chooperante bone et solide religionis et fame. Habens in ordine annos xxxiij, migravit ad Dominum sub annis Domini Mcccxxj de mense aprelis apud Urbeveterem.
MOPH XX, 101/25 (1291), 181/15 (1311).
98. Frater Bartholomeus de Sancto Iuvenali, sacerdos. Fuit cantor et bonus scriptor. In processu vero temporis, annis fere x in lecto semper decumbens, podagra et cidagra est pregravatus. Qui solutus a corpore traditus est sepulture secundum inditia devotionis sue que habuit in extremis existens, in die sancti Mauri abbatis [= 15.I] sub M°cccxx tertio.
■ de Sancto Iuvenali: intendi "del rione San Giovenale". MOPH XX, 133/27 (1299).
Da distinguere dall'omonimo iunior, tra i frati post 1348.
M°cccxx t(erti)o: l'insolita difformità grafica nella data cronica ha la sua ragione d'economia di spazio: M°cccxxto (anziché M°cccxxiij°) a fine rigo, e un poco oltre la linea scrittoria, evita di dover tornare a capo d'altro rigo
99. Frater Oddo de Ficullis, sacerdos et predicator et bonus clericus. Fuit in consiliis exibendis expertus. Qui et sua laudabili et placida converssatione tam mangnis prelatis quam etiam fratribus et secularibus se redidit gratiosum. Fuit etiam mire humilitatis quoad promotiones et status ad quos quandoque fratres anelant, omne offitium devitans quod sibi cederet ad aliqualem honorem. Vixit autem in ordine annis liij, de seculo migrans cum mira devotione susceptis salutaribus sacramentis in die sancti Mauritii [= 22.IX] anno Domini Mccc.xxiij.
100. Frater Hugolinus Gentilis domini Tancredi de Beriçechis seu dictus de Arce. Fuit supprior urbevetanus et continuate devotionis ad Deum et circa delinquentes mangni çeli. Et quia fuit sincerissime castitatis et oppinionis preclare, reputatus est homo sanctus ab illis qui eum melius noverant ex eo quod tempus suum peroptime occupabat s(cilicet) in eclesia confexsiones audiendo aut per civitatem visitando infirmos, vel curam habens de monialibus, ipsas informando in vita et sancta religione secundum ordinis istituta. Et nunquam pretereundo diem quin semper celebraret quando poterat, et ut sepius resolutus in lacrimas sicut homo devotus celebrando misteria. Ista continuans usque ad mortem, in Domino requiescens plenus dierum in senectute bona, habens in ordine annos lv, et in festo beati Marci pape [= 5.X] migravit ad Dominum Ihesu<m> Cristum sub annis Domini Mcccxxiij.
■ distingui da fra Ugolino di Tancredi di messer Ugolino dei Berizeschi, OP 1295, † 1344 (n° 137)
|64/94|
101. Frater Martinus sacerdos et predicator. Fuit bachellarius in Urbe apud Sanctam Sabinam. Hic fuit in sua converssatione gratus et sotius amicabilis et fidelis amicus, in tantum quod vitam suam posuit pro suis amicis, et mangnam exibens patientiam in quibuscumque adverssis. Certamen suum consumans Florentie in debita devotione sub Mccc°.xxiij° de mense optobris [sic].
MOPH XX, 158/9 (1305), 189/20 (1313). Ma tieni presente l'omonimo n° 105.
102. Frater Stephanus, converssus. Fuit magister charpentarius bonus, qui opera utilia quam plura est operatus de arte sua in diverssis conventibus nostre provincie. Demum, propter experientiam et industriam quam habebat bene et suptiliter operando, prefectus est operi lateranensi eclesiam Sancti Iohannis reparando. Qui ibidem per annum commoratus est. Propter nimios labores infirmatus et in nostra eclesia Sancte Marie super Minervam sepultus; sicque a suis laboribus in pace quievit habens in ordine annos xx, sub annis Domini M°ccc°xx°iij°.
103. Frater Dominicus Iacobi Sarphyri fuit diaconus, iuvenis in ordine, sancte vite et singularis puritatis, optime fame et singularis abstinentie. Hic longam sustinens infirmitatem, obdormivit in Domino apud Urbeveterem sub annis Domini Mcccxxj.
104. Frater Tiberutius Mei Raynutii de Provenççanis, sacerdos et predicator et bonus clericus. Fuit lector tudertinus et in suo urbevetano conventu. Hic ut verus et bonus çelator sui ordinis, ad hoc quod fratres itinerantes de Urbeveteri Tudertum religiose et chomodius hospitarentur, media via iusta Prodium, de pecunia sibi apropriata domum fundari fecit ad consolationem fratrum itinerantium; sed morte preventus ipsam domum seu fratrum hospitium perficere non valuit. Fuit nichilominus homo religiosus, discretus et bene sensatus. Qui obiit in Urbeveteri et nimium honoratus in exequiis funeralibus a suis consaguineis [sic] in die nativitatis sancti Iohannis Batiste M°ccc°xx°v°.
■ "fr. Theberutius Urbevetanus" nel 1317 assegnato studente allo studium napoletano (MOPH XX, 211/21). Le due testimonianze sul prenome suggeriscono l'antroponimo volgare "Teveruccio"? Di certo non Tiburtius di ediz. p. 95.
Prodium = Prodo (oggi prov. Terni) pressoché a metà strada tra Orvieto e Todi, a nord del lago di Corbara; hospitium, non convento
105. Frater Martinus, sudiaconus. Ante ingressum ad ordinem fuit iuvenis religiose et solide vite. Qui existens in seculo scolas regebat habens scolares gramaticales non tantum mares sed et mulieres, in testimonium sincerissime castitatis. Migrans ad Dominum sub Mcccxxv in die sancti Alexii conffexoris [= 17.VII].
■ preziosa testimonianza di maestro privato che insegna grammatica (= latino elementare) a ragazzi e a ragazze!
MOPH XX, 158/9-10 (1305), 189/20 (1313).
|65/95|
106. Frater Petrus Niger, sacerdos et predicator. Fuit homo bone religionis et laudabilis fame, et tam intus quam extra gratus in sua converssatione et utilis et fructuosus apud seculares in temporalibus procurandis. Fuit nichilominus bachellarius florentinus in studio generali, demum loctor spoletanus, tiburtinus, viterbiensis, urbevetanus, perusinus, arectinus et lucanus; deinde fuit prior Narnie et in Tibure, postmodum visitator bis factus. Qui de hac valle miserie subtractus est infra tempus visitationis offitii s(cilicet) in vigilia patris sui beati Dominici [= 4.VIII]. Nec est obllivioni [sic] tradendum sed huic cronice merito annotandum quia annualiter in festo beati Augustini patris nostri, quam etiam beate Marie Magdalene, aliquam pictantiam faciebat ad honorem et ob devotionem predictorum sanctorum necnon ad consolationem suorum fratrum. Qui ad extremam horam veniens, suscepit eclesiastica sacramenta, apud Viterbium requiescens, cuius animam Cristus dominus ad celi gaudia meritis sue sanctissime passionis perducat, amen. Migrans M°ccc°xxv°.
■
in vigilia patris sui beati Dominici = 4
agosto. Rompicapo,
il calendario della festa liturgica di san Domenico da Caleruega († 6.VIII.1221;
6 ag. era occupato da san Sisto); non frivolo annotarlo, se dovessimo datare
testimonianze storiche.
a) 5 ag. (nonis augusti)
festa di san Domenico dalla canonizzione luglio 1234 (MOPH XVI, 193-94) fino a
metà Cinquecento. «Transfiguratio Domini in crastino scil. beati patris Dominici
id est sexta die mensis augusti» (MOPH VIII, 292/1-10: 1465); «die sexta augusti
videlicet in crastino beati Dominici patris nostri» (= 6.VIII.1517; Cr Ov
101/133).
b)
nel 1558 festa
trasferita al 4 ag., pridie nonas augusti (MOPH XVI, 194n; Bonniwell
291-95);
c)
8 ag. dalla
riforma liturgica 1969.
fr. Petrus Niger: MOPH XX, 392b (1299-1317).
107. Frater Iacobus Raynerii, sacerdos. Fuit cantor bonus et plurimum sollicitus in faciendo suum offitium cantorie, quo in tempore nullus eo sollicitior in nostra provincia est repertus; nam in sua presentia non poterat esse in choro defectus, quem die noctuque sequebatur peroptime. Fuit nichilominus bonus mechanicus et circa offitia construenda industrius et sollicitus operarius. Qui vicinam congnoscens mortem, suscepit cum mira devotione et lacrimis salutaria sacramenta, ad Deum migrans in vigilia beati Andre [= 29.XI], qui et in ordine vixit annis xl, sub Mccc°xxv.
MOPH XX, 87/4 (1288), 379b.
108. Frater Iohannutius Vannis, nepos carnalis fratris Iohannis Oddonis, subdiaconus. Fuit iuvenis bone yndolis et in sua converssatione pacificus et humilis, fratribus autem obsequiosus quam plurimum et avidus, ac bene dispositus ad scientiam. Qui longam habens egritudinem tulit in patientia mangna, in Domino requiescens in festo beati Ambrosii episcopi, doctoris et conffessoris [= 4.IV]. Post paucos vero dies sui decessus, apparuit fratri semivigilanti indutus superpelicio, habens in manibus faculam super candelabrum, qui et alacriter valde voce sonora videbatur in choro cantare. Cui frater ait: «Nonne tu fuisti mortuus?». At ille respondit: «Ita fui, et famelicus multum in mundo, nunc autem per Dei gratiam celesti pabulo sum refectus». Et hoc sub Mccc°xx°vj°.
109. Frater Andreas dictus Quintaferia, de regione Sancti Blasii, sacerdos. Fuit supprior reatinus et in gramaticalibus bene peritus et cantu dotatus, sciens musicam ut bonus magister, redens [= reddens] se ordini in hoc utilem quam plurimum, iuvenes ingnaros scientia gramatice et in cantu eos diligentissime instruendo. Qui et fuit etiam mangne religionis et continuate devotionis ad Deum et profunde humilitatis, omnem questam faciens tam intus quam extra, cum mangno profectu et |66/97| utilitate reatini conventus; et quiquit [sic, = quidquid] sue persone dabatur ad partem, in comuni ponebat faciens opera fieri utilia pro conventu ut magis expediens iudicabat. Nam et tempus suum optime occupabat s(cilicet) in eclesia nocte in oratione pervigilans et de die confexiones audiens, vel civitatem discurrens, desolatos et infirmos pie visitando. Qui et habitus est homo simplex et rectus et timens Deum ubicumque fuit, et precipue in civitate Reate, ubi eius fama preclara magis floruit quia ibidem extitit conventualis per annos xxxvj, cum maxima gratia omnium de civitate prefata, suis exigentibus meritis sanctitatis. Et in singnum huius, quasi omnes tam mares quam mulieres confitebantur ei sacramentaliter in vita pariter et in morte. Qui et in ordine vixit L annis; postmodum a suis laboribus requiescens prius(?) kalendas novembris. In cuius sepulture hora qua traditus est fuerunt quasi ornnes qui noverant eum super ipsum gementes et flentes ut mater super unigenitum. Sub <annis> Domini M°ccc°xxvj°.
■ de regione = del rione..., qui e altrove.