Mox ipsius anni quadragesima insequente, prior ipse frater Franciscus Romae coram Alexandro VI^to pontifice maximo ac purpuratis patribus acceptissime declamavit. Florebant per ipsum tempus in urbe Florentia res dignissimi viri fratris Hieronymi Savonarolae ferrariensis, cuius supra meminimus; tantaque in eius viri labiis gratia divina effundebatur, ut pene totum orbem in summam quamdam expectationem erexerit. Quem cum pontifex Alexander velut suis ipsius nequissimis facinoribus adversantem, blandis modo pollicitationibus, nunc minis variisque terroribus a sancto proposito conaretur evertere

         [9] frustraque niti tandem intellexisset, nephandam et diabolicis velut e sinibus artem commentus est, qua non fratrem Hieronymum modo, non tenellos adhuc congregationis fetus, quos ex nobilitate florentina sacre religioni quam plurimos aediderat, verum et vitam omnem regularem labefactaret. Horresco referens impiissimum facinus, quod supremus custos in vinea Domini Sabaoth in Domini suis servos admisit. Accersiit namque fratrem Franciscum Andree predictum, quem infensum fratri Hieronymo plures ob causas, quas velut impertinentes omittimus, ac etiam Lombardae societatis pertesum, utpote a qua citra merita sese venerari arbitrabatur. Hoc itaque in demortui Magistri Lodovici ferrariensis viri morum et doctrinae probitate insignis, locum suffecto totius ordinis in curia romana procuratore, novam in Romana Ethruscaque provincia congregationem excitare ordiebatur. Cui decernebat conventus ad Minervam et Dive Sabine in Urbe, Sancti Marci de Florentia, Sanctae Katherine de Pisis, Sancti Romani de Luca, Pistoriensem, Pratensem, Fesulanum, Cortoniensem, Politianensem, Viterbiensem, Geminianensem, et hunc Sancti Spiritus in urbe Senarum, in quibus reponi commiscerique apostolica autoritate iubebat quotquot per Italiam extra claustrum vagabantur ethruscos, videlicet tam ex hoc quam ex aliis conventibus pro improbitate pulsos, quotquot aufugissent ex Lombardia, et denique extremam ordinis fecem. Preterea Lombardis quibuscumque a regulari societate migrantibus omnem impunitatem indulxit. Huic tam degeneri, tam obscuro, tam omnigeno fratrum consortio, et ipsum fratrem Hieronymum et filios suos numero circum trecentos, summae nobilitatis atque integritatis adulescentes, censuris ac apostolico iusso commisceri satis improbe nitebatur. Non minus contra et equioribus rationibus atque humanissimis apud pontificem precibus, tam frater Hieronymus quam Respublica Florentina pro suis filiis luctabatur, quos velut farinae massam in fratrum illorum fermento corrumpendos haud temere suspicabatur. Pontifex autem nec rationibus aut precibus emollitus, perstitit in sententia. Cuius ob gratiam ordinis nostri Generalis magister Johachinus Turrianus venetus ipsum fratrem Hieronymum una cum fratribus suis eiusmodi impiissimae iussioni haud parentibus, excomunicationis vinculo innodavit. Illi autem ethrusci ac fugitivi Lombardi eiusmodi novam congregationem subeuntes, sub reverendissimo vicario fratre Iacobo Syculo per pontificem instituto, conventum hunc, reiectis explosisque Lombardis regularibus, fere per biennium tenuerunt. Quorum tempore existente priore fratre Antonio de Incisa nil dignum memoria actum invenio praeter cymbalum aenum quod ad convocandos fratres ad refectionem pendet in claustro. De cuius conflatione constat in procuratorio libro incohato anno MCCCCXCVIto in charta signata in frontispicio sub 1497.

[9v] Anno incarnationis dominicae MCCCCXCVIII^o maio mense, fratre Hieronymo Savonarola ferrariense memorato iussu Alexandri VIti pontifici maximi crudelissime interempto, illius congregatio sub titulo Sancti Marci de Florentia velut lactens adhuc eiusmodi parente heu quam intempeste orbata, censuris apostolicis cogebatur subiire congregationem ethruscam, quam ex vagis obscuris atque omnigenis fratribus coactam ab ipso summo pontifice supra meminimus. Aderant iam ordinis ipsius generalis magister, fraterque Jacobus Syculus ipsius congregationis a pontifice vicarius institutus, et propria et apostolica facultate foederantes congregationem utramque. Fratres autem Sancti Marci continuis praecibus Deo maximo supplicabant, ut eis in tanta tribulatione dignaretur adesse, nec pateretur eos qui purissimo corde religionis onus pro ipsius gloria fuerant amplexati commixtum iri iis quos habitus religionis quidem tegebat conversatio autem et mores procul egerat ab omni pietate religionis. Misere quoque ad pontificem ipsum qui rem suam exponerent. Nec defuit misericors Deus votis ipsorum qui numquam in se sperantes deserit. Venit namque in eam sententiam summus Pontifex, ut congregatio utraque coniungeretur, ita ut ethrusci seorsum eiusmodi congregationis conventus aliquot sortirentur, fratres etiam Sancti Marci seorsum conventus aliquot retinerent, unusque foret totius congregationis vicarius, fratres tamen ad invicem minime^[1] iungerentur. Recepti fuerunt primo a fratribus Sancti Marci, Geminianensem ac Lucensem conventus, quos una conventu Sancti Marci, Pratensi, Fesulano et Saxensi pro sua portione menses aliquot incolentes, reliquos memoratos ethruscis fratribus reliquerunt, quorum unus extitit conventus hic Sancti Spiritus.

Inde^[2] ad paucos menses eiusdem anni 1498, mense septembri, evanescentibus fratribus illis ethruscis in quorum sortem conventum hunc premisimus obvenisse, tandem a fratribus Sancti Marci receptus est, tum ne in Lombardorum societatem veniret qui non hunc modo conventum sed et congregationem omnem sibi subiicere satagebant, tum ut fratribus foret praesidio, qui pro rebus fratris Hieronimi fines Reipublicae florentinae excedere iussi sunt.

Conventu^[3] itaque a fratribus Sancti Marci recepto, pro quorum congregatione existente priore fratre Francisco de Aquila per ipsum tempus erigi cepta est meridionalis claustri dormitorii^[4] portio, sollicitudine atque industria venerabilis patris fratris Lucae de Trano, pro cuius constructione vir eximius dominus Daniel Burgherinus florenos exposuit [vacat].

Tempore^[5] quoque illo cum ecclesia tota minaretur ruinam illiusque tectum niteretur in fulcris, tam fratres quam populum ab ingressu plurimum deterrebat. Quod venerabilis pater frater Lucas de Trano, pro zelo domus Dei indigne ferens animum erexit ad constructionem novae ecclesiae, acepta itaque facultate novae ecclesiae construendae a reverendo vicario generali fratre Jacobo Syculo, nervos omneis intendit, quamquam fratrum plurimi mussitarent, quorum alios maligna temporum sors, quibus tunc ut et nunc Italia pene omnis barbarorum gladiis quatebatur, alios futura fratribus rerum inopia ex sumptibus in ecclesiam asciscendis in sententiam adducabat, ne tantum opus arriperetur. At vir ille Sancto Spiritu actus, cur ipsam ecclesiam repararet, nullis fratrum opinionibus, nulla temporum difficultate commotus, verum de divina ope confisus tantam ecclesiae molem ab ipsis ferme fundamentis

         [10] unico dumtaxat floreno aggressus est. Cepit autem quamquam senior circuire quottidie urbem cum sporta et quicquid per helemosynam conquirebat: panem, vinum, oleum, caseum et id genus, totum in ipsius ecclesiae sumptus summa cum industria convertebat. Nec defuit piis coeptis Ille qui dives est in omnibus qui invocant illum, sed ad pinguiorem opem ferendam aliquorum civium mentes excivit, qui hinc pium nec minus toti urbi perutile opus considerantes, inde miserati labores illius venerabilis viri, quem bona in opinione habebant, coepere tum pubblice tum private opus ipsum iuvare. Et Senensis quidem Respublica gabellas omnis indulxit, quotquot ipsius ecclesiae constructio exegisset. Insuper et ipsi fabricae libras mille donavit. Vir quoque excellens dominus Nicolaus Burghesius ex stipendiis quae Respublica sibi ex Sapientiae lectionibus diu debebat libras 700 largitus est, quae pecuniarum summa in integrum est recepta. Civis quidam Vectorius Cechinus nomine fornaces calcis ac laterum tris donavit. Plurimi vero donaria plurima contulerunt. Sed et Pandulphus Petruccius vir per ipsum tempus urbis primarius ecclesiae cubulam seu tugurium, fornicem quoque inter cubulam et maiorem capellam, ipsam quoque maiorem capellam et alia prout ipsius arma demostrant ad summam aureorum octingentorum in ipsa ecclesia suis impensis construi fecit, atque in hunc modum ex debili satis principio, melior fortuna sequuta est.

         Restituta fuit autem ecclesia haec ab anno Domini 1498, in annum 1504, continuo videlicet quinquennio in eam fere^[6] formam atque decorem, quae hactenus conspiciuntur et, ni mens inscia futurorum fallatur, conspicienda per multa saecula. Cuius quidem totius vel partis descriptionem hic suspendimus tamquam superfluam, presertim cum ex ipsius antiqua forma, quam supra expressimus, facile detur ex ipsa inspectione intelligi quantum decoris, quantumque amplitudinis ipsi accesserit. Quod quamquam Deo maximo acceptum referri necesse sit, memorati tamen fratris Lucae de Trano sollicitudo aut labor piissimus nequaquam silentio aut oblivione contegendus. Cuius beneficio nos ipsi, et in posterum fratres venturi, omnisque urbs de restitutione ipsius gaudemus. Ergo nos qui vivimus presentem hunc iam decrepitum foveamus, qui futuri sunt, pro ipsius beanda anima Deo preces effundant. Quia vero in ipsa ecclesia nova, praeter maiorem capellam constructam a magnifico viro Pandulpho Petruccio, decem hinc inde erectae sunt, quarum nonnullae, iam iam civibus certis donatae sunt a fratribus capitulariter congregatis pro more, iccirco qui cupiunt id melius intelligere ad syndicarium librum recurrant, incohatum sub anno MDIX^o signatum littera [vacat] grandiuscula^[7], in quo plene cognoscet, quibus, quando, a quibus fuerint elargitae, vel quicquid eiusmodi receptores in eis fecerint aut facturi sint, quae nos quamquam impertinentia hic duximus breviter annotanda

         [10v] ne forte cum eiusmodi libro caduco rerum memoria caderet.

Cappella^[8] itaque cui titulus est Presepe Domini concessa fuit Goro Senso civi senensi a fratribus capitulariter congregatis de more, pro qua ipse pollicitus est conventui singulis annis in perpetuum sextarium unum olei; quo tempore suo; minime persoluto, cappella iterum devoluitur ad conventum prout publicae inde stipulationes aedite per ser Antonium Campanam civem notariumque senensem, liquido manifestant.

Capella cui titulus est sancti Dominici, quae ingredientibus a latere dextro tertia est, a fratribus capitulariter congregatis concessa fuit Dominico Blasii aurifici ac fratribus eius praesentibus eorumque in perpetuum futuris heredibus. Qui Dominicus ac fratres polliciti sunt huiusmodi cappellam decenti ichone, calice, mappis et hiis similibus exornare prout videbitur priori pro tempore exsistenti. Atque in eam sepulchrum suum effodere prout omnia publicum instrumentum comprehendit editum ipso concessionis die XX aprilis 1509 per ser Jacobum Causidicum ac civem senensem commorantem in plano Servorum de Senis.

Capella autem sub nomine sancti Lois quarta in dextro ecclesiae latere concessa fuit cuidam Physico nomine Gregorio Parmensi sepulto in ea, pro qua legavit ipsi ecclesiae florenos 100 quos frater Lucas de Trano saepedictus in sumptus ecclesiae iam diu receptos asserit. De huiusmodi tamen concessione nulla prorsus cautio invenitur.

Capella sub titulo dive Catharinae senensis, quae prima est in sinistro ecclesiae latere concessa fuit a conventu excellenti viro domino Nicolao Burghesio equiti romano ac iureconsulto, quem supra meminimus 700 libras ex propriis stipendiis novae ecclesiae condonasse. Item in sua ultima voluntate legavit ipsi novae ecclesiae florenos 200 et credita quotquot haberet in libris taliae Reipublicae Senensis. Ipsi vero fieri per heredes instituit ichona ac reliqua oportuna ornamenta prout ipsius ultimae voluntatis publicum continet instrumentum rogatum per ser Antonium Campanam civem notariumque senensem.

Capella sub titulo divae Annuntiatae que in sinistro ecclesiae latere quarta existit concessa fuit a conventu anno 1500 cuidam Gulielmo Tantuccio civi notarioque senensi ac suis heredibus in ea sepulto, qui fratribus conventuique legavit fructus predii unius per decennium ac 100 florenos pro ichone congruoque ipsius capellae ornatu; prout publicum instrumentum inde rogatum per ser Antonium Campanam evidentissime manifestat.

Capella sub titulo divi Vincentii quae in brachio occidentali ecclesiae sita est a fratribus capitulariter de more congregatis concessa fuit nobili viro Victorio Cechino civi senensi in ea iam tumulato qui dum viveret novae ecclesiae condonavit materiam fornacum trium, moriens vero trecentas libras quas conventus sibi pro ecclesiae lateribus et calce debebat pro animae suae remedio relaxavit. Mandavitque heredibus fieri in ipsa capella pulcherrimam ichona quae cernitur in ipsa, iter chorum ligneum circumduci in ipsa et vitreum desuper fenestram et reliqua ornamenta decentia, nihil obligationis fratribus liquens nisi ut pro ipsius anima intercederent.

[11] Anno M^oD^o, tempore quo in hoc conventu prior erat venerabilis pater frater Johannes de Hidrunto, mulier quaedam devota plurimum aureos triginta sacrario huius ecclesiae obtulit. Ex quibus argenteum thurribolum cum navicula conflatum est^[9].

Anno M^oD^oII^o, exsistente priore huius conventus venerabili patre fratre Bartholomeo Cavalcante, in sacrario positum fuit armarium medium pro ipsius commodo et ornatu. Item ortus utilitatis decorisque plurimum accepit. In cuius ea parte quae iuxta refectorium est, platea circumductis hinc inde murulis pro fratrum commodis et conventus ornatu extructa est. Viae quoque orti superioris atque inferioris directae, castaninisque fulcris hinc inde ad vitium substentationem ornatae^[10].

Anno Domini MDIIo, tempore quo huius conventus prior erat vir reverendus frater Malatesta Sacramorus de Arimino, antiphonarium de sanctis in duobus voluminibus, quod plures ante per annos scribi coeptum fuerat expensis fratrum. Pro quo miniando atque ligando in hunc conventum ascitus est frater Eustachius conversus de Florentia, qui non ipsum modo librum, sed tam chori quam sacrarii omnes pene libros restituit^[11]. Sed et pro nova ecclesia exornanda asciti sunt fratres Augustinus ac frater Andreas conversi de Florentia pictores, quorum arte ac pio labore ornatus omnis ecclesiae quicumque in parietibus ecclesiae cernitur pictus.