⌂ 174. Frater Andreas, conversus, dictus Bellay. Robustus corpore, indefessus sacrista; omni quidem nocte in ecclesia dormiebat in panchas(?). Gratiosus dominabus et honeste vite a civibus reputatus, officia humiliter et ylariter faciebat, et precipue pro infirmis. Quare, penitentia corpore fortissimo macerato, animam suam in eterna felicitate per Dei misericordiam custodivit.
175. Frater Petrus de Ciprianis. Nobilis iuvenis, ivit ad gloriam tysi cito consumptus.
176. |24r| Frater Leonardus Orlandi. Hic iuvenis semper devotissime Deo servivit in puritate conscientie et munditia vite, cum honestate et probitate; nam cantor et scriptor et ad literas bene paratus, pluries magister novitiorum fuit commendandus et valde. Tandem tysi percussus, cum maxima patientia ubi incorruptibiliter vivit spiritum collocavit.
177. Frater Marcus de Roncionibus, domus nobilis antiqua. Vere est merito collaudandus; namque spreta seculi vanitate sic adhesit ordinis discipline ut iuvenis annis, senex moribus videretur. Et transcursis literis et scientiis et officiis iuvenilis etatis, pro theologie gratia Bononiam transivit atque Parisius; et non segniter ibi studio consumato reversus, magnus lector fuit, deinde prior. Hic inter omnes nostri temporis exarsit çelo augmentandi conventum tam in receptione iuvenum quam in educatione morum et procuratione rerum et promotione bonorum; et in omni quo potuit, conventum plurimum exaltavit. Sic etiam in se placidus, modestus, ut omnium tam fratrum quam secularium gratiam exhahuriret [prima h barrata?]. Item secunda vice prior, vacante sede pisana pastore, fuit in pis(anum) archiepiscopum unanimiter postulatus, sed preventus ab alio, a papa Clemente factus est episcopus urbinas [1342-47]. Et accedens compositis rebus ibidem, ad curiam iterum peragravit. Et cum inde remearet, submersus marino periculo de profundo pelagi eius animam super ethera misericordia divina transvhexit [sic]. Hic fuit in ordine pluries diffinitor capituli provincialis, predicator generalis, vicarius provincie; et ad multa alia officia eius probitate requirente ipsum ordo emeritum exaltavit.
178. Frater Laurentius, conversus. Excessive bonus, sotius dicti fratris Marci. Cum rediret adepto habitu clericali, quemadmodum ipse equoreis fluctibus inglutus(?) transivit ad liberimas habitationes in ymis tempestatibus corpore derelicto.
179. |24v| Frater Iacobus de Spina. Iuvenis aptus ad studium, predicabat et cantabat bene. Iam studens Florentie studio generali cessit vite temporali, obtenta quam concupivit eterna.
180. Frater Bartholomeus de Sancto Concordio. Huius venerabilis patris memoriam hec offerunt perpetuo recolendam et multipliciter commendandam: 1° forma vivendi, 2° actus studendi, 3° habitus sciendi, 4° dignitas docendi, 5° auctoritas arguendi, 6° peritia componendi, 7° çelus construendi.
¶ De forma vivendi. Fuit vir quietus, nulli unquam molestus, austerus in vita, rigorosus in disciplina, vestibus et cubili abiectus, cibo parcissimus, ut semper in die fuerit una sola refectione contentus, dapes abnuens delicatas, parvo et pauco cibo, et grosso ius nomine ymitans utebatur. ¶ De actu studendi. Infra provinciam studiis perlustratis, Bononiam et Parisius peragravit, nunquam aliis nisi auditui et lectioni animum mancipavit. ¶ De habitu sciendi dicam, si lingua vel penna sufficiat: gramaticam, loycam, phy(losophi)am, recthoricam, arismetricam, geometriam, astrologiam et artem musice, et quidquid ad theologiam vel moralia pertinet, aut ystorialia sive etiam poeticas disciplinas, totum funditus nullo pereunte iota cognovit. Quidquid scripserunt doctores Agustinus, Ambrosius, Ieronimus, Gregorius, Bernardus, Dyonisius, Thomas de Aquino aut Magnus Albertus et ceteri nostre fidei instructores, scivit ad plenum. Erat quedam arcula scientie, ut rem tibi, lector, incredibilem sed veram referam. Non est auctor apud nos, sive secularis sive ecclesiastice discipline, quem non sciverit; et ut ita loquar, esset eius memoria et intellectus quasi quoddam armarium scripturarum. |25r| Leges vidit civiles, sed canonicas familiarius aprehendit; et nisi quia plerumque dicere verum faciem iactationis ostendit, dicerem quod apud nos scriptum non est quod istum contigit ignorare. ¶ Quarto gratia docendi, quia voluit et scivit instruere. Sic enim animo libenti docebat ut nullum magnum sperneret aut parvum, ymo stimulis ut discerent iuvenes incitabat. In locutorio et alibi ubi fas est secundum ordinem loqui, semper de scientificis cum astantibus conferebat, ut diceret «Quod sine fictione didici, sine iuvidia comunico et honestatem illius non abscondo» [Sap. 7,13]. Modo etiam faciliori tradebat ut nullus tante ruditatis esset quin ingeniosum et eruditissimum reddidisset; super quo fratres eum audivi ultra ceteros commendantes. ¶ Quinto auctoritas monendi. Fuit enim excellentissimus predicator tam in arte inveniendi quam in copia eloquendi; post enim fratrem Iordanem, ita grate predicavit ut ab omni populo extimaretur paulo minus ut ipse. Stilo enim brevi et grata facundia, sequentibus signis virtutum verba Dei serebat. Et audivi a quodam fide digno fratre antiquo quod cum esset sibi discipulus cum aliis multis in Luca, super quolibet diverso themate a singulis sibi dato, statim ibi et faciebat exordium et dividebat propositum et procedebat ut velles. Idem a secularibus audivi pisanis, quorum multos de auctoribus et poetis instruxit. ¶ Sexto peritia et copia componendi, quia etiam voluit semper futuros de utilibus informare. Namque summam perutilem nimis De Casibus conscientie composuit, breviter copiosam, ut in tali materia nullus utilior illo nunc temporis liber habeatur; que et queritur sollicite, et legitur sitibunde. Et experientia docet quia in omnem terram et in fines orbis terre iam perlatam fuisse cognovi, et appellatur ab universitate legentium Pisanella. Nullus enim religiosus cuiusvis ordinis vel alius secularis se clericum reputat sine illa. Item scripsit tractatum |25v| De documentis antiquorum, per distinctiones et capitula divisum, utilitate affectandum et brevitate placentem. Item opuscula auctoritatum que intitulavit per literas alphabeti, ut libellus A, libellus B, et cetera. Item De arte metrica super Pandere proposui, et De arte ortografya [ortogrofya cod.] scribendi. Commentavit Virgilium et glosavit Senece tragedias. Recollegit auctoritates biblie et Philosophy a beato Thoma expositas per omnia opera sua. Doctrinam dicti doctoris, quam totam quasi mente tenebat, defendit ab impugnantibus magna cura. Et multa alia fecit utilia que scribere longum esset. Et ut breviter de ipso concludam, nullus talis aduch in nostro conventu surrexit illo utilior in actu sciendi atque docendi. Namque vixit in ordine circa septuaginta annos, numquam otiosus usque ad ultimum diem quin vel studeret vel doceret aut etiam predicaret. Defecitque sibi tempus ubi aliis tempora plurima(?) defecerunt. Ultimo dat eum commendandum nobis çelus construendi. Fuit enim sibi cura sollicita ut fieret domus pro armario sive libraria conventus, quam ipse fieri a civibus procuravit.
Et sic iuste vivendo, semper studendo, indesinenter docendo, gratiose monendo, copiose inveniendo, affectuose construendo, que hic «in speculo et per enigmata» scivit ex parte, totum facie ad faciem feliciter intuetur [I Cor. 13,12], corpusculo in terra, maxima cum veneratione civium tumulato, quorum omnium lumen fuit et pater. [altra mano, posteriore, aggiunge: Obiit 1347 ij iulii].
181. Frater Paulus Raynaldi, quorum germani sunt sepulti ad altare Sancte Cecilie. Cantavit tam bene et discantavit ut nullus tunc melius eo. Obiit iuvenis ut cum angelis perpetuo moduletur.
182. |26r| Frater Iacobus Orlandi. Hic fuit primus qui obiit in anno maxime pestis M°ccc°xlviij°, que pene totum delevit orbem. Hoc anno defuncti sunt in Pisis plusquam xl fratres, de secularibus turba quam nemo dinumerare valeret. Post istam mortalitatem diram et crudelissimam, numquam mores ordinis et religionis disciplina potuit ad pristina restaurari. Hic primus fuit frater quem ego viderim mori postquam ordinem sum ingressus. Fuit iste intelligens frater, magne religionis, bonus et devotus valde predicator, exemplaris valde et composite vite nimis, utilis conventui in confessionibus et cantu, magister novitiorum sollicitus et supprior pisanus. De mense martii requievit in pace.
■ Il doc. del notaio ser Andrea di Pupo da Peccioli, citato da Bonaini, Chronica 530-31, è oggi ASF, Notar. antecos. 450, f. 222r-v (Pisa 20.VI.1338/7), che ritrascrivo, specie per la documentazione dell'ospizio San Ranieri in Livorno: «Domina Puccia, relicta Laini de Gottulis de Florentia, olim hospitalarii hospitalis Sancti Rainerii de iuxta marinam de Liburna, coram me Andrea notario etc., habuit et recepit a fratre Iacobo Orlandi de ordine fratrum Predicatorum, dante et solvente pro capitulo et conventu fratrum Sancte Caterine de Pisis, ad quos conventum et fratres cura suprascripti hospitalis pertinet, et pro dicto hospitali, libras decem denar(iorum) pis(anorum) pro expensis per eam [non eum] factis in funeralibus, clericis, cera et aliis oportunis in sepultura corporis dicti Laini et in septima et trigesimo eiusdem... Actum Pisis in domo habitationis dicte domine Puccie, posita in cappella Sancti Martini Kinthice, presentibus fr. Dominico de Sancto Miniate de dicto ordine et Casino domini Clari de Gottulis de Florentia testibus».
183. Frater Philippus Puccini. Hic paulu<l>um post professionem suam raptus fuit a Deo. Pulcer corpore, pulcrior virtute, scribebat bene, aptissimus ad omnia bona; iam çelo conventus ardebat, iam se disponebat ad studium, iam cantum, iam queque bona optimo ingenio, solerti cura capescere satagebat. Fuit michi sotius in novitiatu; et eodem anno [1348] et eadem peste secundo post primum extinctus de mundo in celo peremniter reviviscit.
184. Frater Iacobus de Ceuli, que villa est in Valdicascina. Fuit vir parvus in corpore, animo et virtute et probitate magnus et potens. Fuit post cetera studia missus Parisius, et reversus lector sufficiens et acutus fuit in pluribus conventibus et Pisis. Homo sensatus et argutus et sollicitus pro conventu. Hic faciebat pictantiam in festo Sancte Marie Magdalene famosam in toto ordine nostro, et volebat semper negligentissimos servitores, qui et adhuc "servitores Magdalene" in ordine nominantur. Et cum esset parcus, ut putabatur, satis hac die semper totus erat effusus in copia epularum, in varietate et bonitate vinorum, in fractione vasorum, et aliis die illa plurimum exultabat. Iam antiqus pater et secunda vice supprior, illa acerbissima peste vitam bonam integro sensu consumavit.
185. |26v| Frater Iacobus de Cinquinis de Pisis, germanus fratris Bartholomei superius nominati. Hic fuit sincerus homo multum et perutilis; namque rubricas Ordinis et statuta optime scivit; cantor excellens, unde officium cantorie indefectibiliter usque ad finem sue vite peregit. Omni die unum totum psalterium longo tempore cum officio mortuorum dixit. A choro numquam vel raro defecit; nec contentus officio in choro cantati, iterum repetebat ita quod vel secum vel in choro vel cum sotio - quia invitabat quemlibet ut officium dicendo iuvaret - semper in psalmodia fuit intentus, nisi cum comederet vel dormiret. Patiens in egritudine et in omnibus placidus fratribus et secularibus fuit. Tandem post longa exercitia laudabiliter expleta, inter sanctorum agmina requievit.
186. Frater Iacobus, conversus. Bonus et obsequiosus, et in offitiis sibi impositis promptus, iuvenis, erat a fratribus amatus, calcifex erat. Obiit dicto anno [1348].
187. Frater Iohannes Fridiani. Inter omnes quos ego vidi fratres et patres, actu habitu gestu magis compositus fuit. Religiosus valde et mundissime vite, rigidus in observantiis ordinis, intelligens frater, bonus gramaticus, congruus rethoricus, optimus cantor et cum sonora et levissima voce, chorum et refectorium sine defectu sequendo continue. Scripsit supra modum bene. Supprior fuit et prior pisanus et in Sardinea, confessor acceptus et predicator, missas continue et devote celebrabat, çelator ordinis fervidus et conventus. Tandem iam ad senium inclinatus, Palarie obiit anno predicto [1348] et in plebe dicti castri maxima fuit cum devotione tumulatus.
188. Frater Martinus, conversus. Provectus in ordine satis, officia conventus et scivit facere et voluntarie semper exercuit. Procurator sollers et in cun<c>tis sollicitus indesinenter studuit exercere. Obiit ut primi morbo quo alii dicto anno.
189. Frater Iohannes de Sancta Cecilia. Aduch iuvenis bene compositus et devotus, magister novitiorum fuit et meus cum aduch novitius essem, mortuo nostro magistro primo. Hic cantabat valde placibiliter et bene cum voce ductili multum. Scribebat egregie, Et valde devote dies in conspe<c>tu nostro finivit morbo predicto.
■ altra mano, quattrocentesca, aggiunge in calce: Frater Io(hannes) Puccini Pistoriensis obiit cum his, assignatus in hoc conventu, fuit devotus et magister novitiorum.