precedente successiva

BNF, Conv. soppr. C 8.1173, ff. 185r-218r

Contra legem sarracenorum

Confutazione della legge islamica

originale latino

volgarizzamento (2010) di EP

Quod lex sarracenorum est contraria sibi ipsi,
capitulum sextum

Capitolo 6
 La legge islamica è contraddittoria

Riccoldo da Monte di Croce: BNF, CS, C 8.1173, f. 185rSexto considerandum est quod lex alchorani non solum dissidet a lege Dei sed etiam non conuenit sibi ipsi. Et hec est sententia et consideratio Machometi; dicit enim in capitulo Elnesa, quod interpretatur "mulieres": «Si iste alchoranus non esset a Deo, utique inuenirentur in eo contrarietates multe». Constat autem quod multe contrarietates in eo et contradictiones inueniuntur[1].

Sesta questione da discutere: la legge coranica non soltanto dissente dalla legge di Dio ma non è coerente con se stessa. Ecco il parere e la riflessione dello stesso Muhammad. Nel capitolo al-nisâ, che significa "donne", egli dice: «Se il corano non provenisse da Dio, vi si troverebbero molteplici contraddizioni» (Cor. 4,82). E palesi, nel corano, sono le molteplici incoerenze e contraddizioni.

(9) Nam ipse in pluribus locis dicit quod Deus non dirigit errantem[2], et tamen ipse docet orare ut dirigantur et educantur de tenebris ad lumen et de inuio ad directionem[3]; ipse etiam dixit se fuisse «orphanum et errantem»[4].

In più luoghi infatti egli afferma che Dio non mira ad indirizzare gli erranti, e nello stesso tempo insegna a pregare affinché ritrovino la strada, e siano condotti dalle tenebre alla luce (Cor. 33,43), dagli smarrimenti alla retta via. E di se stesso dichiara d'essere stato «orfano e peregrinante» (Cor. 93,6-7).

(12) Constat ením quod fuit ydolatra; et tamen dicit quod Deus fecit eum talem prophetam quod quando Deus misit pro eo ipse ascendit ad Deum usque ad septímum celum et impetrauit ueniam cuidam angelo qui erat maior mundo multis mille uicibus, quem inuenit flentem peccata sua[5].

È risaputo che fu idolatra; e nello stesso tempo asserisce che Dio lo fece grande profeta, e quando lo mandò a chiamare egli salì verso Dio fino al settimo cielo, impetrò perdono per un angelo mille volte più grande del mondo e che aveva visto piangere per i propri peccati.

(17) Item dicit se esse generalem prophetam[6]; et tamen dicit quod alchoranus datus est ei arabice et quod nescit aliam linguam nisi arabicam[7].

Asserisce di essere profeta universale; e nello stesso tempo dice che il corano gli fu rivelato in arabo, e che lui non conosce altra lingua se non l'arabo.

(20) Item dicit in capitulo delbachara, quod interpretatur "uacca", quod iudei et christiani et sabei saluabuntur[8]; et in capitulo Amran dicit postea quod nullus saluabitur nisi in lege saracenorum.

Nel capitolo al-baqara, che significa "vacca", dice che ebrei, cristiani e sabei si salveranno (Cor. 2,62); nel capitolo al-'Imrân invece dice che nessuno si salverà se non nella legge islamica (Cor. 3,19-20).

(23) Item ipse mandat eis quod non altercentur cum hominibus alterius secte uerbis asperis sed uerbis mansuetis; non ením pertinet ad hominem dirigere sed ad Deum solum, et unusquisque habet de se solo reddere rationem et non de alio. Et postea mandat in pluribus locis quod occidantur et expolientur qui non credunt donec credant uel soluant tributum[9].

Ingiunge loro di non dibattere con membri d'altre sette con parole ruvide, bensì amabili (Cor. 29,45; 16,125); non spetta infatti all'uomo, ma a Dio solo guidare sulla retta via, e ciascuno deve render ragione soltanto di se stesso, non di altri. Poi invece in numerosi brani ordina che siano messi a morte e a sacco i miscredenti fin tanto che si convertano o paghino il tributo (Cor. 9,29).

(28) Preterea ipse dicit in capitulo hhem.3. quod «illí qui recipiunt sine Deo dominum alium, tu non es patronus et procurator eorum, sed Deus reseruat sibi»[10]. Est igitur notabilis contradictio quod ex una parte auctoritate Dei totiens mandat quod occidantur increduli, et ex alia parte Deus mandat quod etiam pro tanto scelere nullus est procurator ad puniendum sed soli Deo reseruantur.

Nel capitolo hhem.3 dice: «Tu non sei patrono e procuratore di chi riconosce per suo signore altri che Dio, perché è materia che Dio riserva per sé» (Cor. 42,6). Patente contraddizione: da una parte ordina in nome di Dio d'uccidere i non credenti, e dall'altra Dio dispone che i colpevoli di siffatto crimine non siano rimessi a nessun procuratore ma riservati a lui solo.

(35) Item ipse in capitulo .207. Eltemnun, in fine, iactat se quod ipse «non est de compellentibus»[11]. |193v| Sed quomodo non est de compellentibus qui mandat quod non credentes occidantur et expolientur? Que est enim maior compulsio quam occisio?

Verso la fine del capitolo Eltemnun, egli si vanta di «non esser tra quelli che costringono» (Cor. 38,86). |193v| Ma non esercita forse costrizione chi impone di mettere a morte e a sacco i non credenti? Quale costrizione è più grande dell'uccisione?

(38) Item in capitulo de Vacca concedit sodomiam tam cum masculo quam cum femina[12]. Dicit enim saracenis quod «non polluant se cum infidelibus nisi credant»[13]; et de mulieribus dicit: «Mulieres uestre aratura uestra, arate eas ut uultis». Et tamen in eodem capitulo[14] prius dicit quod illi sodomite tempore Loth operati sunt «abominabile uicium et pristinis nationibus insuetum».

Nel capitolo della Vacca egli legittima la sodomia sia maschile che femminile. Ai musulmani dice di «non contaminarsi con gli infedeli, a meno che non credano» (Cor. 2,221); e quanto alle donne: «Le vostre donne sono un campo per voi, aratele come volete» (Cor. 2,223). E tuttavia nel medesimo capitolo asserisce che al tempo di Loth i sodomiti si abbandovano ad «atti abominevoli, sconosciuti ai popoli antichi» (Cor. 7,80).

(44) Amplius ipse dicit quod Noe, Abraham, Ysaac et Iacob et filii eorum fuerunt saraceni; et tamen ipse dícit quod mandatum est ei quod ipse esset prior saracenus. Sed quomodo illi fuerunt saraceni si Mahometus fuit prior Saracenus?[15]

Dice inoltre Muhammad che Noè, Abramo, Isacco, Giacobbe e loro figli furono musulmani; e nello stesso tempo sostiene che egli fu preordinato ad essere il primo musulmano (cf. Cor. 6,14). Ma costoro come furono musulmani se il primo musulmano fu Muhammad?

(48) Preterea constat quod non fuerunt saraceni quantum ad ritum nisi postquam fuit data lex saracenorum. Lex autem saracenica est alchoranum, quod quidem fuit datum post legem Moysi et euangelium, sicut habetur in alchorano; immo non sunt adhuc septingenti anni quod fuit Mahometus[16]. Noe uero et Abraham, Ysaac et Iacob fuerunt et ante euangelium et etiam ante legem Moysi.

Ed è ovvio che uomini d'osservanza islamica non esistettero se non dopo l'istituzione della legge islamica. Ora la legge islamica è il corano, che è cronologicamente posteriore alla legge di Mosè e al vangelo, come appare nello stesso corano; ed invero non sono trascorsi settecento anni dal tempo di Muhammad († 632). Noè, invece, Abramo, Isacco e Giacobbe son vissuti sia prima del vangelo che prima della legge di Mosè.

(54) Item ipse dicit quod Deus prohibuit augurium[17]; et tamen dicit postea in capitulo Elaaraf: Auguriemini, si aliter non potestis, in incisura dattili; et qui hoc non fecerit, anathema sit[18].

Asserisce che Dio ha proibito di trarre presagi (cf. Cor. 5,3); e poi nel capitolo al-a'arâf dice: Tirate a sorte - se altro non vi rimane - nella scissura del dito; e chi non lo fa, sia maledetto.

(57) Item ipse dicit se esse missum arabibus quia nuncium Dei non habuerant. Dicit etiam quod alchoranum datum est solum in lingua arabica. Dicit etiam se nescire aliam linguam nisi arabícam[19]. Unde cum adhesisset Mahometo quidam Baheyra iacobinus et Salon persa et Abdaalla de Perside filius Selam iudeus, et quidam dicerent quod ipsi instruebant eum, et ecce cecidit in faciem suam et contracte sunt manus eius et pedes, et socii cooperuerunt eum uestibus suis. Et ad se rediens dixit: «Deus misit <me> corripere uos de sermone quem dixistis quod tales me docerent».
(65) Legitque eis unam sententiam que est in fine lectionis Elnahel, quod interpretatur "palma", que sic dicit: «Scimus quod ipsi dicent quod instruet eum homo. Lingua autem qua locuntur ei persica, hec autem arabica patens est». Et ex hoc |194r| dicit: «Quomodo potest esse quod illi instruant me, quorum unus persicus est et alter hebreus?». Qui dixerunt ei: «Potest esse quod lingua sua tibi loquentur et exponent; tu lingua tua omnia ratifices». Nec inuenit responsionem
[20].

Dice d'essere stato inviato agli arabi perché costoro mancavano d'un messaggero di Dio (cf. Cor. 32,3); dice ancora che il corano fu rivelato nella sola lingua araba, e che egli non conosceva altra lingua se non l'arabo. Quando pertanto aderirono a Muhammad Bahìra il giacobita, Salon il persiano e l'ebreo Abdallà figlio di Selam, taluni dichiararono che costoro gli tenevano lezione. Lui allora cadde faccia a terra, gli si contrassero mani e piedi, e i compagni lo ricoprirono con le loro vesti. Tornato in sé, disse: «Dio <mi> ha mandato a riprendervi per aver detto che quei tali mi istruivano».
E lesse loro una frase da al-nahl, che significa "palma", verso la fine del capitolo: «Lo sappiamo, essi diranno che un tizio lo istruirà. Ma la lingua che usano è persiana, mentre questo è arabo chiaro» (Cor. 16,103). E pertanto |194r| argomenta: «Come potranno mai quelli istruirmi, se uno è persiano e l'altro ebreo?». Gli risposero: «Sarà pure che si esprimono nella loro lingua, ma tu riconfermerai il tutto nella tua lingua». Ed egli non seppe ribattere.

(71) Sed si non poterat instrui ab hebreo et persa, qui sunt propinqui, quomodo poterat alios ualde remote lingue instruere? Ipse tamen post dicit se esse missum ad uniuersitatem gentium; unde in capitulo Prophetarum dicit quod Deus dixit ei: «Non misimus te nisi ad uniuersitatem gentium». Sed quomodo ibit ad omnes gentes in septuagínta linguis, qui nescit suum recitare sermonem nisi in lingua arabica?[21] Est igitur manifesta contrarietas et apertum mendacium quod sit missus solis arabibus et omnibus gentibus.

Ma se Muhammad non poteva essere istruito da un ebreo o da un persiano - prossimi per lingua -, come poteva egli insegnare ad altri, di lingua tanto diversa? Rivendica poi d'essere stato inviato a tutto il mondo; afferma nel capitolo Profeti che Dio gli disse: «Ti abbiamo inviato a tutti i popoli» (Cor. 34,28). Ma come sarà in grado di raggiungaere i popoli tutti, dalle settanta lingue diverse, lui che non sa parlare se non in arabo? Palese contraddizione, dunque, e sfacciata bugia quella d'essere stato inviato congiuntamente ai soli arabi e a tutti i popoli del mondo.

(79) Non igitur est lex Dei in qua tot contrarietates inueniuntur.

Dunque, non è legge di Dio una legge dalle tante contraddizioni.

   

[1] Cf. Contrarietas alpholica II, Paris BN lat. 3394, f. 240r, 10-11: «Contrarietates autem exponentium Alchoranum commemoratus sum in libro quem edidi qui vocatur: Extraneerum [sic] expositorum». Nous avons là le nom latin d'un autre ouvrage composé par l'auteur de l'Alpholica.

[2] Cf. Cor. 2,257,264; 3,8; 5,51,67,108; 6,144; 9,19,24,37,109; 16,37,104,107; 28,50; 30,29; 46,10; 61,7; 63,6; CLS 8,107.

[3] de inuio ad directionem: cf. Uguccione da Pisa [† 1210], Derivationes II, 1256 § 19.

[4] Cor. 93,6-7 (yatîman, dhâlan). Contrarietas alpholica X, Paris BN lat. 3394, f. 255r, 11-13: «Dicitur ením in capitulo Ebroha ipsi Machometo: Numquid non inuenit te Deus orphanum et recollegit errantem et direxit?».

[5] Cf. Pietro il Venerabile († 1156), Summa totius haeresis Saracenorum, ed. J. Kritzeck, Peter the Venerable and Islam, Princeton 1964, p. 205 «ydolatriae cultor »; et p. 206 « inter ydolatras et ipse ydolatra habitabat».
Contrarietas alpholica XII, Paris BN lat. 3394, f. 262v, 7-14: «In quo septimo celo describit se vidisse populum angelorum, longitudo uniuscuiuslibet angeli erat instar mundi multis mille uicibus (...); et respexit unum angelum flentem et quesivit causam fletus eius, et respondit: "Colpe sunt"»; CLS 14; Cor. 17,1; L. GARDET, La notion de prophétie en théologie musulmane, «Revue Thomiste» 1966, 353-409.

[6] Cor. 34,28 (kâffatan li-l-nâs); 7,158 (rasûlu llahi ilaykum jamî'an); Pietro il Venerabile († 1156), Liber contra sectam..., ed. Kritzeck, Peter the Venerable..., Princeton 1964, pp. 282, 290: «propheta universalis»; J.P. TORRELL, La notion de prophétie et la métbode apologétique dans le Contra Saracenos de Pierre le Vénérable, «Studia Monastica» 18 (1975) 257-282; L. GARDET, Dieu et la destinée de l'homme, Paris 1967, p. 223-224 (l'universalité, note de la mission muhammadienne).

[7] Cf. Cor. 16,103 (wa hâdha lisânun 'arabyun mubîn); ARNALDEZ, pp. 29-31. Contrarietas alpholica, VIII, f. 248v, 2-5: «Et iterum in capitulo Seba: Non misimus te nisi ad universitatem gentium (...). Nescis tuum nuntium recitare nisi in arabica lingua; nonne eris eis barbarus?».

[8] Coran, al-bagara (2),62; cf. 5,69; 22,17; cf. K. SAMIR, Le commentaîre de Tabarî sur Coran 2/62 et la question du salut des non-musulmans, «Annali dell'Istituto Orientale di Napoli», V, 40, 555-617.

[9] Cor.  9,29; Encycl. de l'Islam, 2a ed., «Djizya»; A. FATTAL, Le statut légal des non-musulmans en pays d'Islam, Beyrouth 1958. CLS 1,78-79.

[10] Coran, hm (42), 6 (min dûnibi = sine Deo); cf. CLS 4,51-52, où Riccoldo traduit aussi (min dûnibi) de façon défectueuse; c'est «en plus de Dieu» que les infidèles ont pris un protecteur.

[11] Nous n'avons pas réussi à identifier ce nom de «Eltemnun». Faut-il rapprocher «Ipse non est de compellentibus» de Cor. 38,86 (wa ma anâ mina -l-mutakallifîna, «je ne suis pas au nombre de ceux qui cherchent à s'imposer», MASSON, p. 565)? En effet le N. Cor. 207 qui désigne cette sourate, se situe entre le N. Cor. 176 (qui désigne la sourate 35), et le N. Cor. 218 (qui désigne la sourate 54), pourrait désigner la sourate 38. Au chapitre 9 du CLS Riccoldo désigne toutefois la sourate 38 par son vrai nom: «capitulum Sad» (CLS 9,116).

[12] Riccoldo suis l'Alpholica dans son erreur sur le sens du verbe 'ankaha et attribue dès lors au Coran la permission de la sodomie. Cf. Contrarietas alpholica X, f. 255r, 21 - 255v, 5: «Nam ipsemet cum inficieli coniunctionem prohibet in capitulo Elbaqra, idest Vacce, ubi dieinir:  "Nolite fornicari (lâ tankihû) cum participantibus (al-mushrikât), id est christianis usquedum credant; nec etiam cognoscatis (lâ tunkihû) masculos participantes (al-mushrikîna) donec credant; servi enim credentes participatoribus sunt meliores". Et nota quod hic satis concedit sodomiam». L'erreur vient de ce que lâ tunkihû est un verbe à la IVe forme (et non à la première, comme semble le penser Riccoldo); 'ankaha, IVe forme, signifie dans ce passage du Coran, «donner sa fille en mariage» et pas «avoir des relations sexuelles» (ce qui est le sens de la première forme du verbe nakaha) d'où l'erreur de traduction suivie d'erreur sur la doctrine musulmane («nec etiam cognoscatis masculos participantes donec credant»).

[13] Cor. 2,221: «Ne donnez point (vos filles) en mariage aux Associateurs avant qu'ils ne croient» (BLACHERE, p. 61). Riccoldo a traduit lâ tunkihû par «non polluant», ce qui est une erreur du même genre que celle de l'Alpholica sur ce point, et qui l'induit dans la même déformation de la pensée musulmane. L'exemplaire du Coran [Paris, BNF, Arabe 384] sur lequel travaillait Riccoldo compornùt-il les voyelles? S'il ne les comportait pas, il n'y avait pas de différences graphiques entre lâ tankihû et lâ tunkihû, et il était dès lors facile de se tromper.

[14] Cor. 7,80, et pas la sourate al-baqara (Cor. 2). Riccoldo, du fait de son erreur sur Cor. 2,221, a lui même forgé la «contradiction» qu'il prête au Coran. La tradition qui dépend de Pierre le Vénérable est dans la méme même; cf. BIBLIANDER, p. 17, 25-26; KRITZECK, p. 217, 26-30: «Quod insuper rem sodomicam atque turpissimam docuerit, praecipiens in Alchorano suo, et uelut ex persona Dei sic loquens: O uiri, mulieres uobis subiectas, ex quacumque parte uobis placuerit perarate» (Cor. 2,223); CLS 1,80-82.

[15] Contrarietas alpholica IX, Paris BN lat. 3394, f. 254r, 10-11: «Item dixit in capitulo Eleucam: dixit Deus: Dic, preceptum est mihi ut primus efficiar Sarracenus»; Cor. 6,14 ('umirtu 'an 'akûna 'awwala man 'asIama; Dis: «J'ai reçu l'ordre d'être le premier à me soumettre»; BLACHERE, p. 153); 6,163; 7,143 (wa 'anâ 'awwalu l-mu'minîna; Et je suis le premier des Croyants; BLACHERE, p. 191); Encycl. de l'Islam, 2a ed., «Ibrâhîm».

[16] Cf. Epistolae III, p. 277 = BAV, Vat. lat. 7317, f. 256r: «Machometus, cuius tirannidem roborasti contra christianos fece septingentis annis»; p. 280.

[17] Cor. 5,3 ('an tastaqsimû bi-l-'azlâmi dhâlika fisq): «Consulter le sort par les flèches est perversité» (BLACHERE, p. 132); «e v'è anche proibito di distribuirvi tra voi a sorte gli oggetti: questo è un'empietà» (trad. Bausani, Firenze 1961). Anche i moderni traduttori del corano divergono non poco nell'interpretazione del testo!

[18] Contrarietas alpholica IX, Paris BN lat. 3394, f. 253r, 14-18: «Item in capitulo Elaaraf [al-a'arâf]: Quicumque non dixerit licítum esse ornatura et suavia, anathema sit. Et indixit uobis ieiunium unius mensis in anno, in quo comedetis a declinatione solis usque ad ascensum aurore; angariemini, si aliter non potestis in scissura dattili. Qui hoc non fecerit anathema sit». Cor. 7,32: «Qui donc a déclaré illicites la parure qu'Allah a produite pour ses serviteurs ainsi qua les [nourritures] excellentes [venant] de son attribution» (BLACHERE, p. 178); «Chi ha proibito gli ornamenti di Dio, ch'egli ha preparato per i suoi servi e le buone cose della Sua provvidenza?» (trad. Bausani, Firenze 1961). Là où l'Alpholica a «angariemini», Riccoldo a par une erreur manifeste «auguriemini». En Cor. 7,32, il ne s'agit nullement de la divination. Le mot «angariemini» est employé deux fois dans le folio suivant de l'Alpholica, f. 253v, 7-9: «Et quia Sarracenus non poterit baiulare, angariabit septuaginta de ludeís et septuaginta de Christianis ut portent illas virgas»; et f. 253v, 11-13: «Quis unquam Prophetarum talem vitam duxit, aut talia in ieuunio observari precepit, videlicet ut angurientur(?) ut luxuriarent, ut a vespera in auroram comedant».

Per una semantica medievale di taluni lessemi vedi Uguccione da Pisa [† 1210], Derivationes II, 300 § D4 "Dactilon"; II, 58 § 11 "Angaria": «... angario -as, idest compellere vel iniuste cogere, unde in Passione Domini "et angariaverunt Simonem quendam ut tolleret crucem Iesu"»; Matt. 27,32 "costrinsero Simone a portare la croce di Gesù"; II, 1141 "Scindo, Scissura".

[19] Cf. Cor. 12,2; 13,37; 16,103,105; 20,113; 26,195; 39,28; 41,3,44; 42,7; 43,3; 44,58; 46,12. Riccoldo trouve contradictoire le fait de la culture uniquement arabe de Mahomet et celui de sa mission universelle.

[20] Contrarietas alpholica V, Paris BN lat. 3394, ff. 243v, 8-244r, 7: «Adhesit autem Machometo monacus quidam dictus Boheira... adheseruntque ei Salon persa et Abdalla filius Selam Iudeus, et facti sunt sarraceni... ; quidam autem... dixerunt Machometo quod ille Persa et ille Hebreus docebant eum. Et ecce cecidit in faciem suam et contracte sunt manus eius et pedes, et venerunt socii eius ad eum et cohoperiunt eum vestibus suis; et ad se rediens dixit: "Deus misit me corripere vos de sermone quem dixistis quod tales me docerent". Legitque eis sententiam unam que est in fine lectionis Elnahel, quod interpretatur palma, que sic dicit: "Scimus quod ipsi dicent quod instrueret eum homo, lingua autem qua loquunt ei persica, hec autem arabica patens est" [16, 103]. Et ex hoc dixit: "Quomodo potest esse quod illi me instruant quorum unus persicus est, alter hebreus?". Qui respondebant ei: "Potest esse quod lingua sua tibi loquuntur et exponunt, tu lingua tua ornes et rectifices"; nec invenit eis responsionem». Riccoldo reproduit ici presque intégralement le chapitre 5 de l'Alpholica, «De doctoribus Machometi»; il n'a pas corrigé l'erreur concernant le nom de la sourate al-nahl (16), qui signifie «Les Abeilles» et non «palma» al-nakhl (confusion entre h et kh). Notons la variante: «tu lingua tua ornes et rectifices». Cf. Cor. 16,103. BLACHERE, p. 302, note 105, p. 368, note 5. L'Alpholica et Riccoldo en désignant du nom de «Baheyra» le moine pédagogue de Mahomet, s'inscrivent dans la tradition issue de Ibn Ishâq; M.-T. D'ALVERNY, Marc de Tolède, traducteur d'Ibn Tumart, «AI-Andalus» 16 (1951) 128-130; Itinerarium, XXV, ed J.C.M. Laurent, Peregrinatores medii aevi quatuor, Lipsiae 1873, p. 140, 28-30 = Liber peregrinationis, Berlin, Staatsbibliothek lat. 4°.466, f. 21vb.

[21]" Contrarietas alpholica VIII, f. 248v, 1-6: «Et iterum in capitulo Prophetarum fingit Deum dicentem sibi: "Non destinavimus te nisi misericordiam sapientibus" [21, 107]. Et iterum in capitulo Seba: "Non misimus te nisi ad universitatem gentium" [34, 28]. Respice et attende presumptionis tue mendacium quod te fingis nuntium Dei: vadis ad universitatem gentium in LXXa linguis, nescis tuum nuntium recitare nisi in arabica lingua». Le verset 28 de la sourate 34 (Sabâ), par un saut du même au même, a été attribué à tort par le copiste du CLS à la sourate 21 (Prophetarum).

Si tratta veramente d’un errore specificamente di copista? intento a verificare testo citato e titolo di sura di appartenenza? cf. Introduz., «Memorie domenicane» 17 (1986) p. XXII.


precedente successiva